1. Khái niệm và tầm quan trọng

Đây là tình trạng viêm các nang lông do sự phát triển bất thường của vi nấm Malassezia spp., một loại nấm men sống ký sinh tự nhiên trên da người. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện của các tổn thương dạng mụn mủ hoặc sẩn đỏ ở các vùng da giàu tuyến bã nhờn như mặt, ngực và lưng. Điều này làm cho bệnh dễ bị nhầm lẫn với mụn trứng cá, dẫn đến việc điều trị sai hướng và kéo dài tình trạng bệnh.

Malassezia folliculitis không chỉ gây khó chịu về mặt thể chất, đặc biệt do triệu chứng ngứa dai dẳng, mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Trong bối cảnh khí hậu ấm và ẩm, bệnh có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm tuổi trẻ hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu. Tầm quan trọng của việc chẩn đoán đúng và điều trị hiệu quả nằm ở khả năng ngăn ngừa các biến chứng như sẹo hoặc tái phát.

2. Cơ chế bệnh sinh

Malassezia folliculitis xuất phát từ sự mất cân bằng trong hệ vi sinh vật da. Malassezia là một loại nấm men ưa lipid, tồn tại tự nhiên trên da và thường không gây hại. Tuy nhiên, khi điều kiện thuận lợi xuất hiện, như tăng tiết bã nhờn hoặc suy giảm miễn dịch, Malassezia sẽ tăng sinh quá mức, dẫn đến viêm nang lông.

Có hơn 18 loài được xác định, nhưng các loài phổ biến liên quan đến bệnh lý là Malassezia furfur, Malassezia globosa, và Malassezia restricta. Ở trạng thái cân bằng, Malassezia hỗ trợ việc duy trì hệ vi sinh vật ổn định, cạnh tranh với các vi khuẩn hoặc nấm gây bệnh khác; đồng thời cũng ít kích hoạt hệ miễn dịch, nhờ khả năng "tránh né" phản ứng viêm bằng cách hạn chế sản xuất các protein kích ứng. Khi các yếu tố nội tại hoặc ngoại tại phá vỡ cân bằng, Malassezia chuyển từ trạng thái ký sinh bình thường sang gây bệnh.

3. Các yếu tố nguy cơ

Malassezia folliculitis thường xảy ra khi các yếu tố nội sinh và ngoại sinh thúc đẩy sự tăng sinh bất thường của Malassezia:

- Da dầu và tăng tiết bã nhờn: Vùng da chứa nhiều tuyến bã nhờn như mặt, lưng, và ngực là môi trường lý tưởng cho Malassezia.

- Khí hậu ấm ẩm: Độ ẩm cao làm tăng độ nhờn của da và tạo điều kiện cho Malassezia phát triển mạnh.

- Sử dụng corticosteroid hoặc kháng sinh phổ rộng: Những thuốc này làm suy yếu vi sinh vật bảo vệ tự nhiên của da, làm mất cân bằng hệ vi sinh vật và tạo điều kiện cho Malassezia phát triển.

- Suy giảm miễn dịch: Bệnh thường gặp hơn ở những người suy giảm miễn dịch như bệnh nhân HIV/AIDS, bệnh nhân tiểu đường, hoặc người dùng thuốc ức chế miễn dịch dài hạn.

- Chế độ chăm sóc da không phù hợp: Sử dụng mỹ phẩm chứa các loại dầu quá nặng hoặc không phù hợp có thể làm tắc nghẽn nang lông và kích hoạt bệnh.

4. Các giai đoạn diễn tiến của bệnh

- Tăng sinh Malassezia: Malassezia tận dụng lipid từ tuyến bã nhờn làm nguồn dinh dưỡng thông qua enzyme lipase. Quá trình này giải phóng các acid béo tự do, gây kích ứng da và tạo điều kiện cho sự xâm nhập vào nang lông.

- Phản ứng viêm tại chỗ: Các acid béo tự do và các yếu tố ngoại bào từ Malassezia kích hoạt hệ miễn dịch tại chỗ. Điều này dẫn đến sự thu hút bạch cầu đa nhân trung tính và giải phóng cytokine viêm, gây đỏ, sưng và tạo mủ tại nang lông.

- Hủy hoại cấu trúc nang lông: Quá trình viêm kéo dài làm tổn thương cấu trúc nang lông và lớp biểu bì xung quanh, dẫn đến các tổn thương dạng mụn mủ, ngứa ngáy và tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát.

5. Biểu hiện lâm sàng

Triệu chứng của Malassezia folliculitis thường đặc trưng nhưng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý da liễu khác:

- Tổn thương dạng giống mụn mủ hoặc sẩn đỏ: Các tổn thương thường là các nốt giống mụn, có thể có mủ, nhỏ (khoảng 1 - 3 mm) hoặc sẩn đỏ, đồng nhất về kích thước và tập trung ở vùng nang lông, phân bố khu trú trên nền da viêm đỏ. Khác với mụn trứng cá, bệnh hiếm khi xuất hiện nhân mụn hoặc mụn bọc lớn. 

- Vị trí tổn thương: Bệnh chủ yếu xảy ra ở các vùng tiết nhiều bã nhờn như mặt, ngực, lưng, và vai. Trong các trường hợp nghiêm trọng, bệnh có thể lan rộng ra cổ và cánh tay.

- Ngứa: Triệu chứng ngứa là điểm đặc trưng, thường nghiêm trọng hơn so với mụn trứng cá và gây khó chịu đáng kể.

- Tái phát thường xuyên: Tổn thương có xu hướng xuất hiện đồng loạt, thường sau khi bệnh nhân tiếp xúc với yếu tố kích thích như tăng tiết bã nhờn hoặc sử dụng corticosteroid. Malassezia folliculitis có xu hướng tái phát nếu không loại bỏ được các yếu tố nguy cơ hoặc không điều trị triệt để.

6. Chẩn đoán

- Quan sát lâm sàng:

+ Triệu chứng điển hình: Những nốt giống mụn mủ nhỏ, ngứa, kích thước khá đều nhau và phân bố tổn thương ở vùng da tiết nhiều bã nhờn.

+ Chẩn đoán phân biệt với mụn trứng cá, viêm nang lông do vi khuẩn hoặc viêm da tiếp xúc.

- Xét nghiệm vi sinh học:

+ Soi tươi với KOH: Mẫu lấy từ tổn thương được xử lý với KOH để tìm các bào tử hoặc sợi nấm Malassezia.

+ Nuôi cấy Malassezia: Mặc dù khó thực hiện do yêu cầu môi trường giàu lipid, kỹ thuật này giúp xác định chính xác loài gây bệnh.

+ Sinh thiết da: Trong các trường hợp phức tạp, sinh thiết da có thể cho thấy sự viêm nang lông đặc trưng và sự hiện diện của Malassezia.

7. Điều trị

Điều trị Malassezia folliculitis cần tập trung vào việc kiểm soát sự tăng sinh của Malassezia và giảm triệu chứng viêm:

- Thuốc kháng nấm tại chỗ: Ketoconazole 2% hoặc Ciclopirox dạng kem hoặc dầu gội được sử dụng để giảm tải lượng nấm trên da. Sử dụng hàng ngày trong 2–4 tuần mang lại hiệu quả tốt trong các trường hợp nhẹ.

- Thuốc kháng nấm toàn thân: Itraconazole (100–200 mg/ngày) hoặc Fluconazole (150 mg/tuần) được sử dụng trong các trường hợp lan rộng hoặc tái phát. Thời gian điều trị thường kéo dài từ 2 - 4 tuần.

- Hỗ trợ điều trị và phòng ngừa:

+ Sử dụng sản phẩm chăm sóc da không có nguy cơ gây bít tắc và giữ da khô thoáng.

+ Tránh sử dụng các sản phẩm chứa dầu hoặc mỹ phẩm gây bít tắc.

+ Mặc quần áo thoáng khí và hạn chế ở môi trường ẩm nóng lâu.

8. Tiên lượng và biến chứng

Malassezia folliculitis thường có tiên lượng tốt nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến:

- Biến chứng thẩm mỹ:

- Sẹo thâm hoặc teo da tại vị trí tổn thương.

- Nhiễm trùng thứ phát: Viêm nang lông có thể bị bội nhiễm bởi vi khuẩn (như Staphylococcus aureus).

_______________

Thông tin liên hệ

Fanpage: https://www.facebook.com/latrang.co

Tiktok: https://www.tiktok.com/@latrang.co

Instagram: https://www.instagram.com/latrang.co/

Twins Skin Vietnam: https://www.facebook.com/twinsskin.vn

Trong Vietnam: https://www.facebook.com/profile.php?id=61568318274438

_______________
Bài viết thuộc quyền sở hữu của Là Trang và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.