Viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm (Gram-negative folliculitis - GNF) thường xảy ra sau khi bệnh nhân sử dụng kháng sinh dài ngày, đặc biệt là các loại kháng sinh phổ rộng.

1. Định nghĩa

Viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm là một tình trạng nhiễm trùng nang lông do các vi khuẩn Gram Âm gây ra. Bệnh này thường xảy ra sau khi sử dụng kháng sinh dài hạn, đặc biệt là các loại kháng sinh phổ rộng, dẫn đến sự mất cân bằng trong hệ vi sinh vật của da.

Kết quả là, các vi khuẩn gram âm có thể xâm nhập vào các nang lông, gây viêm và hình thành các mụn mủ hoặc nốt viêm. Viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm thường xuất hiện ở các vùng da có mật độ nang lông cao như mặt, ngực và lưng, có thể dẫn đến tổn thương da nếu không được điều trị kịp thời.

2. Dịch tễ học

Thống kê từ Medscape và Dermatology Advisor cho thấy khoảng 4% bệnh nhân mụn trứng cá được điều trị bằng kháng sinh phổ rộng kéo dài có thể tiến triển sang tình trạng này. Tuy nhiên, con số này có thể chỉ mang tính tham khảo, vì việc chẩn đoán chính xác thường đòi hỏi lấy mẫu và xét nghiệm vi khuẩn, điều không phải lúc nào cũng được thực hiện (có thể do bệnh nhân chỉ nghĩ kiểu mụn của mình đơn thuần chỉ là “mụn nặng”), dẫn đến việc đánh giá thấp tần suất thực tế.

3. Cơ chế bệnh sinh

Viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm chủ yếu gây ra bởi Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter, Proteus và một số loài vi khuẩn Gram Âm khác. Các vi khuẩn này thường không gây bệnh trong điều kiện bình thường, nhưng có thể phát triển và gây nhiễm trùng khi cơ thể bị mất cân bằng vi sinh vật.

Cơ chế gây bệnh của viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm liên quan đến một loạt các yếu tố vi sinh học và môi trường thuận lợi. Dưới tác động của kháng sinh, đặc biệt là các kháng sinh phổ rộng, các vi khuẩn Gram Dương gây bệnh và các lợi khuẩn khác bị tiêu diệt, tạo ra một môi trường "trống" cho các vi khuẩn Gram Âm phát triển. Trong trường hợp này, những vi khuẩn này có thể xâm nhập vào các nang lông, nơi chúng cư trú, gây viêm và làm xuất hiện các tổn thương da.

Một yếu tố quan trọng trong sự phát triển của viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm là khả năng của các vi khuẩn Gram Âm trong việc sinh sản nhanh chóng và tiết ra các độc tố có thể gây tổn thương mô. Các vi khuẩn này, chẳng hạn như Pseudomonas aeruginosa, tiết ra các chất như protease (phân huỷ protein cấu trúc tế bào), phospholipase (phân huỷ màng tế bào) và exotoxin (ngoại độc tố), có thể gây viêm, hoại tử mô và tăng cường sự xâm nhập của vi khuẩn vào các lớp sâu của da.

4. Tính đặc hiệu của các vi khuẩn gây bệnh

Mỗi loại vi khuẩn gây viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm có những đặc điểm sinh học khác nhau và có thể gây bệnh theo những cơ chế khác nhau.

- Pseudomonas aeruginosa: Đây là một trong những tác nhân gây bệnh phổ biến nhất trong viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm, còn có tên gọi “dân dã” là trực khuẩn mủ xanh. Pseudomonas có khả năng tạo ra một lớp màng sinh học bảo vệ các vi khuẩn khỏi các tác nhân tấn công, bao gồm cả kháng sinh. Điều này làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn và có thể kéo dài quá trình hồi phục.

- Klebsiella pneumoniae và Enterobacter: Các vi khuẩn này có thể xâm nhập vào cơ thể thông qua việc tiếp xúc với các thiết bị y tế hoặc trong các tình huống bệnh nhân sử dụng thuốc kháng sinh dài ngày. Chúng thường có khả năng chống lại một số kháng sinh do có các hệ thống bơm ngược trong màng tế bào.

- Proteus: Vi khuẩn này thường liên quan đến các nhiễm trùng có tính chất mãn tính và có khả năng di chuyển theo phương thức chuyển động lắc lư (swarming), giúp chúng dễ dàng xâm nhập sâu hơn và xa hơn vào các tổ chức bị viêm.

5. Những thay đổi trong phản ứng miễn dịch

Khả năng miễn dịch của cơ thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và tiến triển của viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm. Bệnh nhân có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như những người mắc bệnh tiểu đường, bệnh nhân ung thư đang hóa trị, hoặc những người sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ mắc viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm cao hơn. Hệ miễn dịch của cơ thể, trong đó các tế bào T và bạch cầu, đóng vai trò bảo vệ, có thể không đủ mạnh để ngăn chặn sự xâm nhập của các vi khuẩn Gram Âm vào các nang lông khi cơ thể bị suy giảm miễn dịch.

Sự rối loạn miễn dịch đặc thù ở một số trường hợp viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm bao gồm:

- Nồng độ immunoglobulin M (IgM) thấp, làm suy yếu phản ứng miễn dịch ban đầu chống lại nhiễm trùng.

- Nồng độ alpha-1-antitrypsin thấp, một protein ức chế protease, dẫn đến tăng viêm và tổn thương mô, đặc biệt ở da. Thiếu hụt alpha-1-antitrypsin đã được liên kết với các rối loạn da như viêm da dưới da (panniculitis), làm bệnh nặng hơn.

- Nồng độ immunoglobulin E (IgE) cao, có thể chỉ ra một phản ứng dị ứng hoặc miễn dịch không phù hợp, làm tăng viêm.

Những thay đổi này cho thấy viêm nang lông Gram Âm không chỉ là hậu quả của việc sử dụng kháng sinh lâu dài mà còn có thể là một thực thể riêng, với các yếu tố miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bệnh.

Một khía cạnh thú vị là mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật mũi và da. Nghiên cứu cho thấy vi khuẩn Gram Âm từ mũi (đại diện có Klebsiella pneumoniae) có thể di chuyển đến da mặt, gây nhiễm trùng, đặc biệt ở những bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh lâu dài.

Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc duy trì cân bằng hệ vi sinh vật không chỉ trên da mà còn ở các khu vực khác như mũi, một yếu tố không phải ai cũng nhận ra.

6. Biểu hiện lâm sàng

#Noted: Mặc dù bệnh này bản chất không phải là “mụn” hay “mụn trứng cá” điển hình, nhưng khi mô tả đặc điểm lâm sàng, Trang sẽ vẫn đôi khi dùng chữ “mụn” để mô tả cho ae dễ hình dung cho kiểu tổn thương dạng nốt tròn, sưng, đỏ, có mủ… này.

Biểu hiện lâm sàng của viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm có thể đa dạng, tùy theo bệnh nhân đang bị mắc loại khuẩn nào. Biểu hiện có thể đa dạng, bao gồm các mụn mủ nhỏ hoặc lớn, đôi khi có thể phát triển thành các nốt nhọt hoặc các tổn thương viêm nghiêm trọng hơn. Đây là dấu hiệu điển hình của nhiễm trùng nang lông, với mụn mủ là kết quả của phản ứng viêm do vi khuẩn xâm nhập, dẫn đến tích tụ bạch cầu trung tính và mủ.

- Mụn mủ nhỏ: Thường có đường kính dưới 5 mm, chứa mủ trắng hoặc vàng nhạt, xung quanh có quầng đỏ nhẹ, phản ánh giai đoạn đầu của nhiễm trùng.

- Mụn mủ lớn hoặc nốt nhọt: Đường kính trên 1 cm, có thể kèm mủ lẫn máu, đau khi chạm, và đôi khi vỡ ra gây loét. Nốt nhọt là dấu hiệu nhiễm trùng sâu hơn, liên quan đến tổn thương toàn bộ nang lông.

- Tổn thương viêm nghiêm trọng: Có thể tiến triển thành áp-xe (tụ mủ sâu) hoặc viêm mô tế bào (lây lan đến lớp dưới da), đặc biệt ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch, do độc tố ngoại bào của vi khuẩn Gram Âm gây hoại tử mô cục bộ.

Viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm chủ yếu xuất hiện trên mặt, ngực và lưng - các vùng có mật độ nang lông dày đặc

- Mặt (đặc biệt vùng chữ T), ngực và lưng là nơi có nhiều tuyến bã nhờn, tạo môi trường giàu lipid và độ ẩm, thuận lợi cho vi khuẩn Gram Âm phát triển. Các khu vực này cũng dễ bị cọ xát (do quần áo, mồ hôi) hoặc tắc nghẽn nang lông, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

- Một yếu tố khác là sự thay đổi hệ vi sinh da, chẳng hạn sau khi sử dụng kháng sinh kéo dài, có thể làm giảm vi khuẩn Gram Dương và tạo cơ hội cho vi khuẩn Gram Âm chiếm ưu thế.

7. Chẩn đoán chuyên sâu

Trong việc chẩn đoán viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm, ngoài việc thăm khám và đánh giá lâm sàng, thực hiện xét nghiệm cấy mủ từ các mụn mủ cũng là một phương pháp quan trọng khác. Các xét nghiệm này sẽ giúp xác định được chủng vi khuẩn cụ thể gây bệnh và độ nhạy của chúng đối với các loại kháng sinh khác nhau. Điều này rất quan trọng để xác định liệu vi khuẩn có kháng thuốc hay không và từ đó lựa chọn liệu pháp điều trị hợp lý.

- Thăm khám lâm sàng:

Là bước đầu tiên, bao gồm quan sát các dấu hiệu như mụn mủ, nốt nhọt, vị trí tổn thương, và đánh giá mức độ viêm. Tuy nhiên, các dấu hiệu này không đặc hiệu, vì viêm nang lông do vi khuẩn Gram dương, nấm, hoặc virus cũng có thể tương tự. Do đó, cần bổ sung xét nghiệm để phân biệt.

- Xét nghiệm cấy mủ:

Quy trình bao gồm lấy mẫu mủ bằng tăm bông vô trùng hoặc kim tiêm, sau đó nuôi cấy trên môi trường thạch như MacConkey agar, đặc hiệu cho vi khuẩn Gram Âm. Kết quả nuôi cấy, thường mất 24 - 48 giờ, giúp xác định loài vi khuẩn cụ thể (VD: Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa).

- Kháng sinh đồ (Antibiogram):

Sau khi xác định vi khuẩn, xét nghiệm độ nhạy kháng sinh được thực hiện, sử dụng phương pháp như khuếch tán đĩa hoặc nồng độ ức chế tối thiểu (MIC), để kiểm tra nhạy với các kháng sinh như cephalosporin, fluoroquinolone, hoặc aminoglycoside. Điều này đặc biệt quan trọng vì vi khuẩn Gram Âm thường có cơ chế kháng thuốc phức tạp hơn, như sản sinh beta-lactamase hoặc bơm ngược, dẫn đến tình trạng đa kháng thuốc, đặc biệt ở bệnh nhân từng dùng kháng sinh kéo dài.

Ngoài ra, chẩn đoán cần phân biệt với các bệnh lý khác như mụn trứng cá (do C.acnes, vi khuẩn Gram Dương) hoặc viêm nang lông do nấm, đòi hỏi xét nghiệm bổ trợ như nhuộm Gram hoặc PCR để tăng tốc độ chẩn đoán ở các cơ sở tiên tiến.

8. Phương pháp điều trị chuyên biệt và kiểm soát

Khi điều trị viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm, điều quan trọng là phải ngừng sử dụng các loại kháng sinh phổ rộng đã dẫn đến sự mất cân bằng vi sinh vật và thay thế bằng các loại kháng sinh có hiệu quả đối với vi khuẩn Gram Âm.

Ciprofloxacin, một loại kháng sinh thuộc nhóm fluoroquinolone, là một trong những kháng sinh phổ biến được sử dụng trong điều trị viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm vì khả năng chống lại các vi khuẩn Gram Âm mạnh mẽ, đặc biệt là Pseudomonas aeruginosa. Các liệu pháp thay thế có thể bao gồm doxycycline hoặc các aminoglycoside.

Trong những trường hợp nặng hoặc tái phát, điều trị có thể cần phải kéo dài và kết hợp với các phương pháp như chăm sóc vết thương, thay đổi thói quen vệ sinh hoặc dùng các sản phẩm chống khuẩn tại chỗ như mupirocin hoặc clindamycin.

#Noted: Ae chỉ được phép sử dụng kháng sinh dưới sự theo dõi và cho phép của bác sĩ thôi ha. Trang kể ra như vậy là để cung cấp thêm thông tin thôi, chứ không khuyến khích ae tự chẩn đoán - tự mua dùng hen.

Việc phòng ngừa viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm bao gồm việc hạn chế sử dụng kháng sinh phổ rộng và chỉ sử dụng kháng sinh khi có chỉ định y tế rõ ràng. Ngoài ra, việc giáo dục bệnh nhân về các biện pháp vệ sinh cá nhân và kiểm soát các yếu tố nguy cơ như sử dụng thuốc ức chế miễn dịch là rất quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

8. Tương lai trong điều trị và nghiên cứu

Nghiên cứu về viêm nang lông do vi khuẩn Gram Âm hiện tại đang tập trung vào việc hiểu rõ hơn các cơ chế phân tử và di truyền của vi khuẩn Gram Âm, cũng như cách thức chúng tạo ra các màng sinh học và các cơ chế kháng thuốc. Sự phát triển của các kháng sinh mới, có khả năng tác động chính xác vào các cơ chế đặc hiệu của vi khuẩn, sẽ mở ra hy vọng cho việc điều trị hiệu quả hơn trong tương lai.

Thông tin liên hệ

Fanpage: https://www.facebook.com/latrang.co

Tiktok: https://www.tiktok.com/@latrang.co

Instagram: https://www.instagram.com/latrang.co/

Twins Skin Vietnam: https://www.facebook.com/twinsskin.vn

Trong Vietnam: https://www.facebook.com/profile.php?id=61568318274438

_______________
Bài viết thuộc quyền sở hữu của Là Trang và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.