Team Doctor Lux chắc hẳn rằng các Đồng Điệu mê làm đẹp có thể đã không ít lần thấy dòng chữ này chạy ngang ở đâu đó:

“Botox là một độc tố thần kinh, thường được ứng dụng để xóa nhăn […]”,

đúng không?

Thế các Đồng Điệu có bao giờ tự đặt một câu hỏi ngược lại một cách vu vơ rằng: Tại sao lại là botox? Ngoài kia thế giới biết bao loại độc tố thần kinh cơ mà?

Để hiểu vì sao botulinum toxin được lựa chọn trong lĩnh vực này, thay vì các loại độc tố thần kinh khác, các Đồng Điệu hãy cùng team Doctor Lux xem xét một cách toàn diện về cơ chế hoạt động, tính chọn lọc, tính an toàn và ứng dụng thẩm mỹ của nó nhé.

Cơ chế hoạt động của Botulinum toxin

Botulinum toxin (Botox) là một loại độc tố thần kinh cực mạnh, được sản xuất bởi vi khuẩn Clostridium botulinum. Mặc dù độc tố này có thể gây chết người khi bị hấp thụ với liều lượng cao (lethal dose, hay LD của botox là khoảng 90 - 140 nanogram), nhưng khi sử dụng với liều lượng nhỏ và có kiểm soát, nó đã trở thành một phương pháp điều trị không phẫu thuật phổ biến trong da liễu thẩm mỹ.

Botulinum toxin là một loại protein hoạt động bằng cách ngăn chặn sự phóng thích của acetylcholine tại các khớp nối thần kinh-cơ (neuromuscular junction), làm cho các cơ không thể co lại. Điều này dẫn đến việc tạm thời "vô hiệu hóa" các cơ bắp trong khu vực tiêm, làm mờ các nếp nhăn và ngăn ngừa sự hình thành của các nếp nhăn động (dynamic wrinkles), đặc biệt ở những vùng như trán, khóe mắt, và giữa hai lông mày.

Mỗi loại BTX gắn lên thụ thể protein đặc hiệu khác nhau như BTX-A, E và F gắn lên thụ thể SV2; BTX-B và G gắn lên thụ thể Syt (synaptotagmin); còn BTX-C và D thì vẫn còn bàn cãi. Tiếp đó, các BTX được đưa vào nội bào bằng hiện tượng ngoại thực bào. Khi vào trong nội bào, BTX nằm trong một tiêu thể màng. Trong môi trường acid này, đoạn HN giúp chuỗi nhẹ LC tách ra khỏi chuỗi nặng HC25 xuyên qua màng của tiêu thể và tự do vào khoang nội bào tương (cytosol).

Một khi vào nội bào tương, đầu tấn công của BTX là protease của chuỗi nhẹ (một loại Zn2+ - dependent endopeptidase) giúp tách các liên kết protein đặc hiệu (một loại thụ thể protein gắn yếu tố nhạy cảm N-ethylmaleimide hòa tan - Soluble N-ethylmaleimide sensitive factor attachment protein receptor: SNAREs) trên mặt trong của màng trước synapse, từ đó ức chế các nang synapse hòa vào màng trước synapse để phóng thích acetylcholine tại điểm nối thần kinh cơ.

Các LC của BTX khác nhau tách các liên kết protein đặc hiệu khác nhau như BTX-A và E tách protein SNAP-25; BTX-B, D, F và G tách protein synaptobrevin; còn BTX-C tách cả hai SNAP25 và syntaxin. Khi acetylcholine không được phóng thích vào khe synapse, hoạt động co cơ sẽ bị ức chế và do đó cơ bị liệt.

Khả năng làm giãn cơ một cách chọn lọc và tạm thời của botulinum toxin là yếu tố then chốt trong thẩm mỹ, vì nó giúp làm mờ các nếp nhăn mà không cần phẫu thuật hoặc can thiệp sâu vào cấu trúc da.

So sánh với các loại độc tố thần kinh khác

Có nhiều loại độc tố thần kinh khác nhau, nhưng botulinum toxin nổi bật nhờ vào một số đặc điểm ưu việt so với các loại khác, ví dụ như:

  • Tetrodotoxin: Độc tố từ cá nóc, tetrodotoxin, ngăn chặn sự truyền tín hiệu thần kinh bằng cách ức chế kênh ion natri trên màng tế bào thần kinh. Mặc dù cơ chế này cũng làm tê liệt cơ bắp, nhưng nó không chọn lọc cho các khớp nối thần kinh-cơ như botulinum toxin và có nguy cơ gây tử vong cao nếu sử dụng không đúng cách. Khả năng điều chỉnh và kiểm soát của tetrodotoxin cũng không đủ tốt để ứng dụng trong thẩm mỹ.
  • Saxitoxin: Một loại độc tố thần kinh khác có cơ chế hoạt động tương tự tetrodotoxin, nhưng được tìm thấy ở tảo độc. Saxitoxin cũng không phù hợp cho ứng dụng thẩm mỹ do độc tính cao và thiếu tính chọn lọc cho các cơ vùng mặt.
  • Tetanus toxin: Đây là một độc tố khác từ vi khuẩn gây uốn ván Clostridium tetani, có cơ chế hoạt động đối nghịch với botulinum toxin. Thay vì ngăn chặn sự phóng thích acetylcholine, tetanus toxin lại ức chế sự phóng thích của glycine và gamma-aminobutyric acid (GABA), các chất dẫn truyền thần kinh ức chế, dẫn đến co cơ không kiểm soát và cứng cơ. Tetanus toxin không phù hợp trong thẩm mỹ do cơ chế hoạt động này có thể gây ra sự co thắt cơ nghiêm trọng, điều này hoàn toàn không mong muốn trong lĩnh vực thẩm mỹ.

Như vậy, botulinum toxin vượt trội nhờ cơ chế hoạt động chọn lọc và có khả năng kiểm soát tốt hơn nhiều so với các loại độc tố khác. Nó chỉ tác động lên những cơ mục tiêu và tạm thời làm giãn cơ, giúp người dùng đạt được kết quả mong muốn mà không gây ra nguy cơ nghiêm trọng đến sức khỏe toàn thân.

Tính an toàn và hiệu quả lâm sàng

Mặc dù botulinum toxin là một trong những độc tố mạnh nhất trên thế giới, nó lại cực kỳ an toàn khi được sử dụng đúng cách trong lĩnh vực thẩm mỹ. Các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng việc sử dụng liều lượng thấp của botox trong các quy trình thẩm mỹ là an toàn, có kiểm soát và hiếm khi gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

Việc tiêm botulinum toxin vào các khu vực nhỏ, như các nhóm cơ trên khuôn mặt, có thể được điều chỉnh một cách rất cụ thể, giúp tạo ra hiệu ứng thẩm mỹ mong muốn mà không làm ảnh hưởng đến các chức năng sinh lý khác.

Về tính đề kháng thuốc của BTX: Theo thời gian, hiệu quả điều trị của BTX-A giảm dần. Sự hiện diện kháng thể kháng BTX được xem là nguyên nhân chính gây ra sự đề kháng này. Sự hình thành kháng thể trung hòa ở những bệnh nhân điều trị BTX có thể gây ra mất đáp ứng lâm sàng một phần hoặc hoàn toàn đối với chế phẩm đó.

Các yếu tố nguy cơ của thất bại điều trị do sự tạo kháng thể gồm số lần tiêm thuốc, khoảng cách giữa các lần tiêm, lượng thuốc tiêm và loại thuốc tiêm.

Về liều lượng sử dụng, botox cũng rất an toàn vì đã có nhiều nghiên cứu và quy định. Cụ thể, để điều trị các nếp nhăn trên trán hoặc khóe mắt, thông thường liều botox dao động từ 10 - 50 đơn vị (U) tuỳ thuộc vào vùng điều trị và kỹ thuật của bác sĩ. Tổng liều tiêm cho một quy trình thẩm mỹ có thể là khoảng 20 - 100 đơn vị tùy thuộc vào kích thước vùng điều trị.

Để so sánh trực quan, 100 đơn vị botox tương đương với chỉ khoảng 5 nanogram botulinum toxin loại A, đồng thời chỉ tiêm vào cơ chứ không vào thẳng máu. Và cho dù có tiêm vào máu thì lượng BTX gây độc cũng phải từ 1ng/ kg cân nặng, tương đương với 50 lọ BTX 100ui, và trong thẩm mỹ thì chúng ta dùng liều thấp hơn rất rất nhiều lần, cho nên tính an toàn của BTX trong thẩm mỹ là rất cao.

Ngoài ra, thời gian tác dụng của botulinum toxin là một ưu điểm lớn. Hiệu quả kéo dài khoảng từ 3 - 6 tháng, sau đó cơ bắp sẽ dần dần hồi phục chức năng, cho phép bệnh nhân lựa chọn tiếp tục điều trị hoặc dừng lại mà không phải chịu tác động lâu dài. Điều này làm cho botox trở thành một giải pháp thẩm mỹ linh hoạt, phù hợp với nhu cầu thay đổi của người sử dụng.

Nói thật như đùa, nói đùa như thật một tí: Thay vì phải đi tìm một loại độc tố khác và phải tiến hành một loạt các thử nghiệm liên quan để đảm bảo nó an toàn trên người (nghe có vẻ hơi khoai và chả vui vẻ gì), việc cứ tiếp tục ứng dụng một chất độc thần kinh đã được tối ưu hoá qua ngần ấy năm thì chả lại hợp lý về cả lý, về tình và cả về tài chính, phải không các Đồng Điệu?

Cho đến thời điểm hiện tại, botox chưa cho khuyết điểm gì quá “chí tử” để phải bị thay thế cả.

Ứng dụng trong thẩm mỹ

Trong da liễu thẩm mỹ, botulinum toxin được sử dụng để giải quyết một loạt các vấn đề liên quan đến lão hóa da, đặc biệt là nếp nhăn động - các nếp nhăn hình thành do sự co cơ liên tục. Những ứng dụng chính của botox trong thẩm mỹ bao gồm:

  • Giảm nếp nhăn vùng trán: Botox làm giãn cơ trán, giúp làm mờ các nếp nhăn ngang.
  • Xóa nếp nhăn quanh mắt: Các nếp nhăn chân chim quanh mắt có thể được giảm đi nhờ vào việc tiêm botox vào các cơ quang mắt (hay còn gọi là cơ vòng mi mắt).
  • Giảm nếp nhăn giữa hai lông mày (frown lines): Được gây ra bởi sự co của các cơ cau mày (corrugator muscles), botulinum toxin có thể làm mờ những nếp nhăn này.
  • Giảm tình trạng cằm sần sùi: Cơ cằm quá hoạt động có thể làm xuất hiện những nếp nhăn nhỏ hoặc bề mặt da không mịn màng, botox giúp làm mờ những khuyết điểm này.
    Ngoài ra, botulinum toxin còn được ứng dụng trong điều trị tăng tiết mồ hôi (hyperhidrosis), giúp ngăn chặn hoạt động của tuyến mồ hôi và mang lại hiệu quả điều trị lâu dài cho những người bị ra mồ hôi quá mức ở nách, lòng bàn tay hoặc bàn chân.

Vậy biến chứng khi tiêm botox thường do đâu?

a/ Kỹ thuật tiêm không đúng cách

Một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra biến chứng liên quan đến kỹ thuật tiêm không chuẩn xác.

  • Tiêm quá sâu hoặc quá nông: Nếu Botox được tiêm quá sâu vào lớp cơ hoặc tiêm quá nông vào lớp dưới da, có thể dẫn đến kết quả không đồng đều, dẫn đến sự bất đối xứng trên khuôn mặt, hoặc không đạt được hiệu quả mong muốn. Ví dụ, nếu Botox đi vào lớp mỡ dưới da, hiệu quả làm giãn cơ không được kích hoạt đầy đủ, hoặc nếu Botox thẩm thấu vào cơ khác ngoài mục tiêu, có thể gây liệt cơ không mong muốn.
  • Sai vị trí tiêm: Vị trí tiêm không chính xác có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Ví dụ, tiêm Botox ở vùng trán mà không chú ý đến cơ quanh mắt có thể dẫn đến sụp mí (ptosis) do ảnh hưởng đến cơ levator palpebrae. Tiêm ở vùng cổ nếu không chuẩn có thể gây khó khăn trong nuốt hoặc nói do ảnh hưởng đến cơ liên quan đến chức năng hầu họng.
  • Cấu trúc cơ mặt khác nhau: Các bệnh nhân có cấu trúc cơ khác nhau, cả về kích thước và cường độ co cơ. Điều này làm cho một số người có thể cần lượng Botox lớn hơn hoặc nhỏ hơn để đạt hiệu quả mong muốn. Những người có cơ quá mạnh có thể cần liều Botox cao hơn, làm tăng nguy cơ biến chứng.
  • Lão hóa và biến đổi cấu trúc da: Đối với những người lớn tuổi, da trở nên mỏng hơn và mô mềm mất tính đàn hồi, khiến Botox không phân phối đều hoặc có thể gây tụ dịch dưới da. Da mỏng cũng dễ dẫn đến việc các mô xung quanh bị ảnh hưởng, tăng nguy cơ tụ máu (hematoma) hoặc sưng nề sau tiêm.
  • Rối loạn thần kinh cơ tiềm ẩn: Những bệnh nhân có các rối loạn thần kinh cơ như hội chứng Lambert-Eaton hoặc bệnh nhược cơ (myasthenia gravis) có thể gặp phản ứng nghiêm trọng hơn với Botox, vì chất này làm giảm thêm khả năng co cơ, có thể dẫn đến liệt cơ nặng nề hoặc khó kiểm soát.

b/ Tác động của các yếu tố bên ngoài

Các yếu tố môi trường và hành vi của bệnh nhân cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả tiêm Botox và làm tăng nguy cơ biến chứng:

  • Dùng thuốc hoặc chất kích thích trước và sau khi tiêm: Một số loại thuốc làm tăng nguy cơ chảy máu hoặc tụ máu sau khi tiêm Botox, chẳng hạn như thuốc chống đông máu (aspirin, warfarin) hoặc các chất chống viêm không steroid (NSAIDs). Việc uống rượu hoặc hút thuốc lá trước và sau khi tiêm cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình hồi phục và làm tăng nguy cơ biến chứng như tụ máu, sưng hoặc nhiễm trùng.
  • Hoạt động cơ quá mức sau khi tiêm: Sau khi tiêm Botox, các bác sĩ thường khuyến cáo tránh các hoạt động làm tăng nhịp tim hoặc làm căng cơ, chẳng hạn như tập thể dục mạnh, xoa bóp khuôn mặt hoặc cúi người. Những hành động này có thể làm Botox di chuyển từ vị trí tiêm đến các vùng không mong muốn, dẫn đến biến chứng như liệt cơ ngoài ý muốn.

Tóm lại: Tại sao Botulinum toxin?

Botulinum toxin được lựa chọn trong da liễu thẩm mỹ không chỉ vì tính hiệu quả trong việc giãn cơ tạm thời và giảm nếp nhăn, mà còn vì:

  • Tính chọn lọc cao đối với các khớp nối thần kinh-cơ, làm cho nó trở thành một giải pháp an toàn và chính xác cho các ứng dụng thẩm mỹ.
  • Tính an toàn cao với liều lượng nhỏ và thời gian tác dụng giới hạn, cho phép kiểm soát và điều chỉnh kết quả theo mong muốn của người sử dụng.
  • Ứng dụng rộng rãi và đa dạng trong điều trị thẩm mỹ không xâm lấn, giúp làm mờ các nếp nhăn động và cải thiện bề mặt da mà không cần phẫu thuật.

Các độc tố thần kinh khác có thể gây nguy hiểm hơn nhiều do tính chất không chọn lọc hoặc không kiểm soát được của chúng, trong khi botulinum toxin đã được nghiên cứu và phát triển thành một công cụ mạnh mẽ trong thẩm mỹ hiện đại. Sự kết hợp giữa tính hiệu quả và độ an toàn đã giúp botox trở thành lựa chọn hàng đầu trong da liễu thẩm mỹ.

Hy vọng bài chia sẻ ngắn của Team Doctor Lux đã giúp các Đồng Điệu bớt đi một phần băn khoăn, đồng thời có thêm một ít kiến thức gì đó mới trong ngày nhé.

_______________

Thông tin liên hệ

– Facebook: https://www.facebook.com/tolanphuong.Dermatologist

– Tiktok: https://www.tiktok.com/@bacsitolanphuong

– Website: https://drtolanphuong.com/

– Fanpage Lux Beauty Center: https://www.facebook.com/deluxbeautycenter

_______________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của Team Doctor Lux và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.

Bài viết độc lập, không được tài trợ bởi bất cứ nhãn hàng nào.