Bùng phát mụn sau isotretinoin và cách hạn chế bùng phát?

Các bạn có thể xem bản video của bài viết này tại đây.

Tại sao lại có hiện tượng bùng phát mụn khi uống isotretinoin?

Trước tiên cần nhắc lại cơ chế giúp điều trị mụn trứng cá của isotretinoin đường uống. Không như cơ chế hướng đến trực tiếp vi khuẩn C.acnes bằng cách tiêu diệt vi khuẩn của các kháng sinh, iso làm chết các tế bào tuyến bã nhờn, qua đó làm giảm đáng kể lượng bã nhờn, làm mất đi môi trường thuận lợi cho C.acnes phát triển. Từ đó làm giảm số lượng vi khuẩn gây mụn.

Vậy có những yếu tố nào trong cơ chế này sẽ là nguy cơ dẫn đến bùng phát mụn sau uống iso?

1. Khi C.acnes chết hàng loạt, độc lực của chúng được giải phóng ồ ạt vào trong da và trở thành một yếu tố kháng nguyên có thể kích hoạt các phản ứng viêm mạnh mẽ. Bộ máy miễn dịch bẩm sinh của mỗi người sẽ quyết định phản ứng viêm sau đó sẽ ở mức độ nào, và điều này giải thích vì sao không phải tất cả người dùng iso đều bị bùng phát mụn trứng cá.
2. Người ta cũng quan sát thấy ở những trường hợp bị bùng phát sau uống iso thì thành của các nang mụn mỏng và dễ vỡ. Một khi các chất của ống nang được giải phóng ở lớp hạ bì, chúng sẽ huy động các tế bào miễn dịch và dẫn đến phản ứng miễn dịch trầm trọng hơn.

Tỷ lệ bùng phát sau uống iso như thế nào?

Một thống kê trên tạp chí da liễu châu Âu thì trong số trên 244 Bệnh nhân bị mụn trứng cá điều trị với iso thì 32% tương đương 79 bệnh nhân có hiện tượng bùng phát mụn trứng cá sau dùng iso đường uống: trong đó có cơn bùng phát ở mức độ nhẹ ở 18% (n = 44), trung bình ở 10% (n = 24) và nặng ở 4,5% (n = 11) số bệnh nhân.

Những yếu tố nguy cơ dẫn đến bùng phát mụn sau uống iso?

1. Yếu tố cơ địa: Nếu trước đó bạn đang có tình trạng mụn trứng cá nặng, có các tổn thương dạng cục, nang, thì nguy cơ bùng phát mụn khi dùng iso sẽ cao hơn.
2. Yếu tố hormone: Tình trạng bùng phát thường gặp ở nam nhiều hơn nữ, liên quan đến nồng độ testosterone cao.
3. Bắt đầu điều trị với iso liều cao: Nguy cơ sẽ tạo ra nhiều vi khuẩn C.acnes chết đột ngột trong 1 khoảng thời gian ngắn.

Một ca lâm sàng

Đây là 1 ca bùng phát mụn trứng cá sau uống iso mà mình điều trị gần đây: Bệnh nhân nam 22 tuổi, tình trạng ban đầu là một mức độ mụn trung bình với sẩn đỏ và mụn ẩn rải rác số lượng ít (xem tại Hình 2). Đi khám da liễu ở bệnh viện được chỉ định isotretinoin 30mg/ngày.

Sau uống được gần 1 tháng, bệnh nhân bắt đầu thấy tình trạng mụn nặng lên: sẩn đỏ, và mụn bọc phát triển ở má, góc hàm 2 bên. Sau đó có tái khám, được điều chỉnh sang liều iso 20mg, 30mg uống xen kẽ. Bệnh nhân uống thêm 2 tháng và thấy tình trạng không cải thiện, tình trạng mụn nặng lên, xuất hiện nhiều nang và cục. Tình trạng mụn chuyển từ mức trung bình sang nặng (xem tại Hình 1).

Trường hợp này là một tình trạng bùng phát nặng sau uống isotretinoin, cần thay đổi phác đồ điều trị. Bệnh nhân đến với mình sau 3 tháng uống iso, với tình trạng mụn nặng. Mình vẫn cho bệnh nhân dùng iso nhưng hạ liều xuống 10mg/ngày. Kết hợp thuốc giảm viêm toàn thân, kháng sinh, và 1 thuốc chống dị ứng.

Đây là tình trạng bệnh nhân sau 1 tuần uống thuốc: Mức đáp ứng rất khả quan, mình tiếp tục cho bạn ấy duy trì phác đồ (xem tại Hình 3).

Bệnh nhân đáp ứng tốt với phác đồ điều chỉnh, sau 1.5 tháng mình cắt hoàn toàn thuốc chống viêm và tăng iso lên 30mg/ngày. Tình trạng mụn được kiểm soát. Và cho bệnh nhân duy trì liều iso.

Đây là hình ảnh hiện tại: Nang mụn và cục đã hết nhưng rất tiếc do tình trạng mụn trứng cá lúc trước khá nặng nên trên da để lại nhiều dát đỏ và sẹo (xem tại Hình 3).

Cách hạn chế bùng phát mụn khi uống isotretinoin?

Vậy cách để hạn chế tình trạng bùng phát mụn khi dùng isotretinoin là gì?

Trước 1 bệnh nhân cần thiết phải chỉ định uống iso cần đánh giá có hay không các yếu tố nguy cơ có thể bùng phát mụn sau dùng iso, nếu có cần chỉ định iso với một vài lưu ý sau:

1. Nên bắt đầu với liều thấp, và nếu muốn tăng liều sẽ tăng từ từ: thường bắt đầu với liều dưới 0,5mg/kg.
2. Nên cân nhắc kê thêm thuốc chống dị ứng uống kết hợp với isotretinoin để hạn chế phản ứng miễn dịch do vi khuẩn giải phóng vào trong da.

Đó là toàn bộ những thông tin về hiện từng bùng phát mụn sau dùng iso và một vài lưu ý để phòng tránh bùng phát mụn sau uống thuốc. Sử dụng iso hiện tại đang diễn ra một cách tràn lan ngay cả khi không được BS chỉ định.

Việc gặp những tác dụng phụ của iso sẽ lại càng phổ biến hơn. Với vai trò của 1 bác sĩ da liễu, mình muốn khuyên các bạn khi có ý định sử dụng iso để điều trị mụn trứng cá hãy tới gặp các BS để được khám và chỉ định phù hợp nhất với trường hợp của mình. Không tự ý dùng thuốc để tránh những sự cố đáng tiếc.