1. Cấu tạo lipid lớp sừng
Có 2 loại lipid mà mọi người cần phân biệt, đó là lipid bã nhờn và lipid lớp sừng. Trong bài viết này, Cô sẽ đào sâu về cấu trúc hóa học và cách sắp xếp của lipid lớp sừng để giải mã vai trò quan trọng của tụi nó.
Lipid lớp sừng là một tổ hợp các thành phần gồm Ceramide, cholesterol và acid béo tự do. Trong đó, Ceramide là thành phần chiếm hàm lượng cao nhất trong hàng rào bảo vệ da, ~50%.
Tất nhiên, thành phần này có vai trò quan trọng để xây dựng nên phần vữa trong đống gạch của hàng rào bảo vệ da. Cũng vì lẽ đó mà các nhãn hàng đều thốt lên 1 câu gần như tương tự nhau: Ceramide là thành phần có khả năng củng cố hàng rào bảo vệ da, nếu thiếu hụt đi Ceramide thì chắc chắn hàng rào bảo vệ da sụp đổ, da dễ mất độ ẩm và bị kích ứng.
Nhưng thực tế là Ceramide có rất nhiều loại, không phải loại nào nó cũng đều tốt cho hàng rào bảo vệ da. Không đơn giản như mọi người nghĩ là mua các chế phẩm có chứa Ceramide sẽ là củng cố cho hàng rào bảo vệ da được vững chắc.
Nếu đã nói như vậy, thì như thế nào mới là Ceramide tốt, như thế nào là Ceramide xấu?
2. Lý luận về ceramide tốt xấu
Có 1 nghiên cứu lâm sàng đã phát hiện ra rằng: Ở những người thường xuyên bị viêm da, hàm lượng Ceramide có mạch carbon dài bị suy giảm và hàm lượng Ceramide có mạch carbon ngắn tăng lên.
Để lý giải cho điều này, thì rất nhiều nghiên cứu khác đã đào sâu hơn về cấu trúc hóa học của Ceramide ngắn và dài để đúc kết ra 1 quy luật chung
Khi chuỗi acid béo trong CER càng dài, cấu trúc tinh thể của lớp CER sẽ khít chặt và ổn định, làm cho màng lipid khó bị phân tách.
Ngược lại, khi chuỗi acid béo trong CER càng ngắn, thì cấu trúc CER trên da trở nên lỏng lẻo và nước bốc hơi qua da nhanh hơn.
Về cơ bản, Ceramide là thành phần được cấu tạo từ 1 nhóm sphingosine kết hợp với 1 nhóm acid béo. Đại khái là có 2 đầu ưa dầu và đầu ưa nước. Nó cũng giống như surfactant trong sữa rửa mặt, chỉ khác là Ceramide có 2 đầu ưa dầu.
Cũng chính nhờ cấu tạo đặc biệt này giúp cho Ceramide sắp xếp trên da cũng rất là trật tự, tụi nó sẽ cấu thành dạng lipid kép (hình 2), tức là lớp dầu và lớp nước xen kẽ nhau, mục đích là để giữ nước không bị bay ra ngoài môi trường, và ngăn chặn tác nhân lạ ở bên ngoài xâm nhập vào trong.
3. Tại sao ceramide dài có lợi, ceramide ngắn có hại?
Cô có 1 ví dụ rất là dễ hiểu: Mọi người cứ tưởng tượng những buổi chiều kẹt xe ở những cung đường như Cộng Hòa, hay CMT8 đi. Tại sao tình trạng ùn tắc giao thông luôn xảy ra?
Cốt lõi chính ở đây là ngoài những xe con, thì còn có thêm những chiếc xe phân khối lớn, như là xe bus, xe hơi, hay thậm chí là xe tải.
Những chiếc xe phân khối lớn này là cô đang muốn nói đến các loại acid béo có mạch carbon dài. Chính tụi này nó mới ép những đứa xe máy cỏn con như là nước hay NMFs… đại khái là những chất giữ ẩm có kích thước phân tử nhỏ ở lại lâu hơn trong da.
Còn nếu như con đường đó chỉ có xe con thôi thì rất dễ lưu thông, điều này cũng có nghĩa là các phân tử ưa nước đều dễ dàng thất thoát ra bên ngoài môi trường.
Quy luật Ceramide dài ngắn này cũng đã được chứng minh bằng thực nghiệm dựa trên chỉ số mất nước qua da.
Với 4 loại Ceramide dài như tụi Ceramide EO đứng ngay đầu bảng trong hình 6, chỉ số mất nước qua da rất là thấp.
Còn với những loại Ceramide ngắn như NS, AdS, AS, AP, AH thì chỉ số mất nước qua da cao hơn.
Trừ 1 số trường hợp ngoại lệ như Ceramide NdS, NP và NH là những loại thuộc nhóm Ceramide ngắn nhưng có chỉ số mất nước qua da cũng thấp. Điều này thì chưa lý giải được.
4. Lý giải sâu hơn về cấu trúc hóa học của ceramide tốt xấu
Dễ nhận thấy 1 điều: Những loại CER EO hạn chế làm mất nước qua da là những loại CER có chứa mạch acid béo dài so với các loại CER thuộc nhóm N hoặc nhóm A.
Khi đào sâu hơn về cấu trúc hóa học của chúng, nhóm EO (Ester-linked Omega hydroxy fatty acid) lại có điểm khá thú vị!
Với những loại CER EO này, chúng lại được cấu tạo từ 2 loại acid béo liên kết với nhau:
Acid béo đầu tiên có chứa từ 24-32 carbon, và tại vị trí cuối cùng có thêm 1 nhóm -OH (đây gọi là vị trí omega), chủ đích là tạo cầu nối ester với 1 acid béo khác để kéo dài mạch carbon ra hơn. Và acid béo này không xa lạ gì, nó là Linoleic acid.
Đến đây, có một câu hỏi mà Cô tự chất vấn bản thân mình, đó là có thể thay Linoleic acid thành những loại acid béo nào khác được không? Oleic acid, Stearic, Palmitic… thì thiếu gì, mà tại sao không tạo liên kết với những đứa đó, mà lại chọn Linoleic acid? Nếu có thì lipid trên da nó sẽ thế nào?
Thật thì điều này Cô chưa giải mã được khi tìm sâu hơn… Có lẽ vì loại CER này chưa được tìm thấy và khai thác, hoặc có thể là vì Cô chưa tìm ra đúng từ khóa nên chưa thể lý giải được. Tuy nhiên, phần đông nghiên cứu sẽ chĩa mũi tên tích cực về CER EO – là loại có Linoleic acid. Thôi thì đành mong chờ có nghiên cứu nào khai phá về tụi CER EO có chứa acid béo khác ngoài Linoleic acid vậy.
Anyway, để tổng hợp được CER EO đó, nó buộc phải có Linoleic acid để mà tổng hợp. Và đây là 1 loại acid béo thiết yếu cho cơ thể, vì con người chúng ta không thể tổng hợp được loại này, nên buộc chỉ dung nạp thông qua đường ăn uống cũng như bôi thoa mà thôi.
Đặc biệt lưu ý, Linoleic acid trong da lại rất dễ bị hao hụt khi tuyến bã nhờn bị gượng ép sản xuất 1 cách quá mức khi bị kích viêm.
5. Tổng kết
Nói chung, khi hiểu sâu hơn về cấu trúc hóa học của Ceramide thì đó cũng là 1 cánh cửa giúp cho làn da dễ viêm, dễ mụn có lối thoát.
Bởi khi hiểu được căn nguyên, cội nguồn, gốc rễ bản chất của vấn đề thì sẽ tìm được phương án thích hợp để giải quyết.
Mà điều này cũng không có nghĩa là Cô bác bỏ lý thuyết diệt dầu tận gốc để giảm mụn, bởi vì có nhiều bằng chứng khoa học và bác sĩ da liễu sử dụng Tretinoin/Isotretinoin để ức chế tuyến dầu trong phác đồ trị mụn. Nói chung cách đó khá thành công khi không còn lựa chọn nào khác, nhưng tác dụng phụ là điều mà Cô rất cân nhắc!
Vậy nên ở 1 thời điểm nào đó, cách làm như vậy là khiến cho tình trạng viêm ngày càng nặng hơn, bởi vì vô tình mình tiệt đường sống của lipid trên da nói chung, và các tác nhân lạ tha hồ xâm nhập vào da. Cô cũng từng có trao đổi với các bác sĩ khi gặp phải 1 số trường hợp da bị nhiễm khuẩn và bùng viêm nặng hơn do uống Isotretinoin, nên Cô cũng hiểu khó khăn phần nào khi chọn cách diệt mụn bạo liệt như thế.
Well, Chúng ta có thể chọn cách giảm mụn nó êm dịu hơn mà, không đến mức mà phải kịch liệt như thế đâu đúng không?
_______________
À, do Phong đang xây dựng thương hiệu cá nhân, có gì ông đi qua, bà đi lại, cho Phong xin 1 follow, xem như là động lực để tiếp tục chia sẻ những nội dung về mỹ phẩm mang tính chuyên môn hơn nhé!
Fanpage Cô Phong Hoá Cọc
TikTok Cô Phong Hoá Cọc
_______________
Bản quyền sở hữu thuộc Đinh Tùng Phong và Đồng Điệu.
Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.
Discussion