KHI NÀO THÌ TÔI HẾT MỤN TRỨNG CÁ?

Đây là câu hỏi thường trực trong đầu khi tôi đang ở độ tuổi dậy thì, khi mà tình trạng mụn trứng cá kéo dài quá lâu, ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày của tôi. Có lẽ nhiều bạn cũng cùng câu hỏi như tôi vậy. Vậy có câu trả lời cụ thể nào cho câu hỏi này hay không?

Định nghĩa khái niệm hết mụn trứng cá

Theo tôi, hết mụn trứng cá được định nghĩa là tình trạng da không còn xuất hiện các triệu chứng của mụn trứng cá trong một khoảng thời gian dài, thường bao gồm 3 tiêu chuẩn sau:

1. Không có mụn mới: Không xuất hiện các loại mụn như mụn đầu trắng, đen, mụn viêm, mụn mủ, hoặc mụn bọc, cục, nang.
2. Kiểm soát dầu nhờn: Lượng dầu trên da được cân bằng, lỗ chân lông không bị bít tắc – nguyên nhân chính gây mụn.
3. Không tái phát: Không có dấu hiệu mụn quay lại sau khi ngưng điều trị hoặc duy trì chăm sóc da hợp lý.

Xét trên 3 tiêu chuẩn đó thì có rất nhiều yếu tố tác động, nhưng các bạn có lẽ đều biết yếu tố chính tác động đến tình trạng mụn là hormone.Hormone chính dẫn đến mụn trứng cá được gọi là androgen , là hormone nam có ở cả nam và nữ.

Androgen được sản xuất ở mức cao hơn trong tuổi dậy thì. Nồng độ androgen cao hơn dẫn đến tăng sản xuất dầu trên da, lỗ chân lông bị tắc và cuối cùng là mụn nhọt.

Khi mọi người đến tuổi trưởng thành, mức độ androgen thường ổn định và mụn trứng cá trở nên ít phổ biến hơn.

Trong một số trường hợp, mụn trứng cá sẽ kéo dài đến tuổi trưởng thành, và điều này có thể là do nồng độ hormone hoặc sự mất cân bằng hormone vẫn ở mức cao ở một số người khi họ trưởng thành.

Cùng nhìn lại sự thay đổi bình thường của hormone trong cuộc đời để tìm ra câu trả lời khi nào thì mụn tự hết.

Sự thay đổi hormone androgen trong cuộc đời

Androgen (như testosterone) là hormone sinh dục nam, nhưng cũng có ở nữ giới với mức độ thấp hơn.

Sự thay đổi androgen trong cuộc đời diễn ra qua các giai đoạn chính sau:Thời kỳ bào thai và sơ sinh: Androgen bắt đầu được sản xuất trong thai kỳ, đóng vai trò trong sự phát triển giới tính của thai nhi.

Ở trẻ sơ sinh, mức androgen tăng nhẹ trong vài tháng đầu đời, sau đó giảm xuống mức rất thấp. Tuổi thơ: Mức androgen duy trì thấp ở cả nam và nữ, không có nhiều tác động đáng kể đến cơ thể.

Tuổi dậy thì (khoảng 10-18 tuổi): Đây là giai đoạn androgen tăng mạnh ở cả nam và nữ.

Ở nam, tuyến thượng thận và tinh hoàn sản xuất testosterone nhiều hơn, dẫn đến sự phát triển cơ bắp, giọng nói trầm, và lông trên cơ thể.

Ở nữ, tuyến thượng thận và buồng trứng sản xuất androgen (như testosterone và DHEA-S) với lượng ít hơn, góp phần vào sự phát triển lông mu, lông nách, và điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.

Sự tăng androgen kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, làm tăng sản xuất dầu trên da.

Tuổi trưởng thành (20-40 tuổi): Ở nam, mức testosterone đạt đỉnh vào khoảng 20-30 tuổi, sau đó giảm dần (khoảng 1-2% mỗi năm sau tuổi 30). Ở nữ, androgen duy trì ổn định nhưng có thể dao động do chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, hoặc sử dụng thuốc tránh thai.

Một số phụ nữ có thể gặp tình trạng tăng androgen do hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS). Các yếu tố như stress, chế độ ăn uống, hoặc bệnh lý có thể làm thay đổi mức androgen.

Tuổi trung niên và mãn kinh (sau 40 tuổi): Ở nam, testosterone tiếp tục giảm, dẫn đến giảm ham muốn, sức cơ, và đôi khi ảnh hưởng đến da. Ở nữ, khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, estrogen giảm mạnh, khiến tỷ lệ androgen/estrogen tương đối cao hơn.

Điều này có thể gây ra mụn ở một số phụ nữ, đặc biệt ở những người có tuyến bã nhạy cảm với androgen. Tuy nhiên, ở nhiều người, hoạt động của tuyến bã nhờn vẫn giảm do thực tế nồng độ androgen xuống thấp so với độ tuổi trước đó, làm giảm nguy cơ mụn.

Tuổi già (sau 60 tuổi): Mức androgen giảm đáng kể ở cả nam và nữ, dẫn đến giảm sản xuất dầu trên da và ít nguy cơ mụn hơn.

Các nghiên cứu về sự thay đổi của tình trạng mụn trứng cá theo tuổi tác

Khảo sát năm 2008: Nam giới và phụ nữ báo cáo tình trạng mụn trứng cá giảm dần theo tuổi tác[1]Một nghiên cứu năm 2008 được công bố trên Tạp chí của Viện Hàn lâm Da liễu Hoa Kỳ cho thấy mụn trứng cá trở nên ít phổ biến hơn theo tuổi tác, đối với cả phụ nữ và nam giới .

Nghiên cứu dựa trên các cuộc khảo sát được thực hiện bởi 540 phụ nữ và 473 nam giới tham gia để ước tính mức độ phổ biến của mụn trứng cá theo độ tuổi. Kết quả được chia thành năm nhóm tuổi khác nhau và được báo cáo như sau:

• Thanh thiếu niên: 66,8% nữ và 68,5% nam bị mụn trứng cá
• Những người ở độ tuổi 20: 50,9% phụ nữ và 42,5% nam giới bị mụn trứng cá
• Những người ở độ tuổi 30: 32,5% phụ nữ và 20,1% nam giới bị mụn trứng cá
• Những người ở độ tuổi 40: 26,3% phụ nữ và 12% nam giới bị mụn trứng cá
• Những người ở độ tuổi 50 trở lên: 15,3% phụ nữ và 7,3% nam giới bị mụn trứng cá

Nghiên cứu lớn về mụn trứng cá được bác sĩ đánh giá ở Trung Quốc (2012):Một nhóm các nhà nghiên cứu tại Trung Quốc đã thực hiện một nghiên cứu đáng tin cậy khác về mức độ phổ biến của mụn trứng cá ở các nhóm tuổi khác nhau.

Trong nghiên cứu này, các bác sĩ da liễu đã chọn sáu thành phố ở các khu vực khác nhau của Trung Quốc và đến thăm người dân tại nhà của họ để kiểm tra mụn trứng cá.

Tổng cộng có 17.345 công dân trong độ tuổi từ 1 đến 99 tuổi tham gia vào nghiên cứu.Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Acta Dermato-Venereologica năm 2012. Trong số 17.345 nam và nữ được nghiên cứu, 1.399 người được phát hiện bị mụn trứng cá.

Các bác sĩ da liễu đã phân loại mụn trứng cá theo thang điểm từ I-IV, trong đó I có nghĩa là mụn trứng cá nhẹ và IV tương ứng với mụn trứng cá nặng. Ở mỗi nhóm tuổi, họ phát hiện ra những điều sau:

• 1-9 tuổi: 0% người tham gia bị mụn trứng cá
• 10-14 tuổi: 8,4% nam và 12,6% nữ bị mụn trứng cá
• 15-19 tuổi: 41,3% nam và 33,7% nữ bị mụn trứng cá
• 20-24 tuổi: 40,0% nam giới và 30,1% nữ giới bị mụn trứng cá
• 25-29 tuổi: 21,2% nam giới và 12% nữ giới bị mụn trứng cá
• 30-34 tuổi: 6,4% nam giới và 9,6% nữ giới bị mụn trứng cá
• 35-39 tuổi: 3,2% nam giới và 4,6% nữ giới bị mụn trứng cá
• 40-44 tuổi: 1,1% nam giới và 1,5% nữ giới bị mụn trứng cá
• 45-49 tuổi: 1,2% nam giới và 0,9% nữ giới bị mụn trứng cá
• 50-54 tuổi: 0,7% nam giới và 0% nữ giới bị mụn trứng cá
• 55-59 tuổi: 0,4% nam giới và 0,1% nữ giới bị mụn trứng cá
• trên 60 tuổi: 0% người tham gia bị mụn trứng cá

Trên đây là những thống kê về sự phát triển và thoái lui của mụn trứng cá theo thời gian.

Qua đây có thể thấy tình trạng mụn trứng cá của một người sẽ giảm khi tuổi tác tăng lên, đi cùng sự thay đổi của cơ thể và hormone.

Có đến trên 30% những người tham gia khảo sát vẫn bị mụn trứng cá mặc dù đã trên 20 tuổi. Vì vậy việc bị mụn trứng cá dai dẳng sau tuổi dậy thì vẫn ảnh hưởng lớn đến rất nhiều người trong xã hội.

Vậy khi nào tôi hết mụn trứng cá?

Trường hợp bạn không điều trị gì, hoặc điều trị không đầy đủ, mụn trứng cá có thể tự hết sau tuổi 40 ở đa số các trường hợp.

Khi nhìn vào quá trình thay đổi hormone tự nhiên, các bạn đều thấy rằng androgen ở cả nam và nữ đều có xu hướng giảm sau tuổi 40.

Androgen giảm làm cơ quan đích của androgen là tuyến bã nhờn cũng sẽ giảm kích thước và hoạt động. Ít bã nhờn hơn khiến tình trạng mụn cải thiện và tiến tới hết mụn.Nhưng đợi đến 40 tuổi mới hết mụn có phải là quá lâu?

Bởi vì có thể sau từng đó thời gian hiện diện trên da, mụn trứng cá đã để lại rất nhiều biến chứng, đáng sợ nhất là sẹo sau mụn.

Vậy có một câu hỏi chúng ta cũng đều quan tâm đó là: có những cách nào để giảm mụn trứng cá hoặc kiểm soát tình trạng mụn trứng cá từ sớm, chứ không chờ đến khi chúng ta 40 tuổi?

Để trả lời câu hỏi này hãy cùng tôi điểm lại nguyên nhân gây nên mụn trứng cá.Có 4 nguyên nhân trực tiếp gây nên mụn trứng cá:

• Tăng sản xuất bã nhờn
• Vi khuẩn C.acne
• Viêm
• Tăng sừng hóa nang lông tuyến bã

Nguyên nhân lớn nhất đó là tăng sản xuất bã nhờn, và đây cũng là nguyên nhân bị chi phối bởi hormon. Giải quyết nguyên nhân này sẽ giúp chúng ta kiểm soát mụn.

Có rất nhiều nhóm thuốc uống(isotretinoin, thuốc nội tiết,...) giúp giảm tiết bã nhờn và điều chỉnh nội tiết, thuốc bôi như(Clascoterone…).

Nhưng thuốc uống hay bôi có thể chỉ kiểm soát tình trạng tăng tiết bã nhờn trong thời gian dùng thuốc, và lượng bã nhờn lại có thể tăng lại sau ngừng thuốc.

Vì vậy vẫn có tỷ lệ nhất định bị tái phát mụn trứng cá sau dừng thuốc kiểm soát bã nhờn.Với nguyên nhân vi khuẩn và viêm thì thường các BS sẽ kê kháng sinh để kiểm soát, nhưng cũng như việc kiểm soát bã nhờn.

Sau dừng thuốc các bạn vẫn có thể bị tái phát mụn trứng cá.Với việc kiểm soát tăng sừng bất thường ở nang lông tuyến bã, chúng ta có các thuốc uống(isotretinoin,..) thuốc bôi(retinoids, BHA, AHA…).

Và cũng giống như việc ức chế tiết bã nhờn, viêm hay vi khuẩn, việc kiểm soát quá trình sừng hóa bất thường cũng không bền vững ở nhiều trường hợp sau khi dừng thuốc uống hay thuốc bôi.

Từ những khó khăn đó từ lâu người ta đã thường sử dụng đa phương thức để điều trị mụn, giúp hiệu quả tăng cao và ngăn ngừa tái phát. 

Có thể chúng ta chưa kiểm soát ngay được vấn đề tăng tiết bã nhờn, nhưng chúng ta có thể điều chỉnh quá trình viêm hay giảm sự bất thường của sừng hóa nang lông tuyến bã.

Có những nguyên nhân gây mụn dễ kiểm soát hơn những nguyên nhân khác, điều này khác nhau ở từng cá thể. Nên việc cá nhân hóa điều trị thường phát huy tác dụng đối với điều trị mụn trứng cá.

Và với lý luận rằng, xử lý được càng nhiều nguyên nhân gây mụn thì tỉ lệ thành công kiểm soát mụn càng cao:

• Với trường hợp mụn ẩn không viêm, có thể chỉ cần dùng thuốc bôi(tretinoin, adapalene,..)hoặc dược mỹ phẩm(aha,bha,..)nhằm duy trì quá trình sừng hóa bình thường, giảm bít tắc lỗ chân lông, sẽ ít hình thành mụn ẩn.
• Trường hợp mụn mức độ trung bình có thể dùng đơn trị liệu với thuốc thoa tại chỗ hoặc trường hợp cần thiết sẽ phối hợp với thuốc uống(thuốc giảm tiết bã nhờn hoặc thuốc giảm vi khuẩn, giảm viêm…).
• Khi dừng thuốc uống, sẽ kiểm soát mụn chủ yếu bằng thuốc thoa tại chỗ với mục đích tiếp tục kiểm soát các nguyên nhân bất thường sừng hóa, viêm, vi khuẩn với những hoạt chất có thể dùng kéo dài như nhóm retinoids, BHA, AHA… kèm một lịch trình chăm sóc da hợp lý.
• Với tình trạng mụn nặng sẽ kiểm soát cả 4 nguyên nhân gây mụn ngay từ đầu bằng thuốc uống và bôi tại chỗ để hạn chế tổn thương viêm, giúp giảm biến chứng của mụn trứng cá, đặc biệt là sẹo sau mụn.
• Khi mụn thuyên giảm, sẽ cân nhắc giảm dần thuốc uống với những phác đồ khác nhau, kèm tăng kiểm soát bằng thuốc thoa tại chỗ có thể dùng dài ngày.
• Ngoài ra hiện tại có nhiều công nghệ như laser, ánh sáng, peel… có thể kết hợp trong quá trình điều trị giúp giảm tiết bã nhờn, viêm, tăng sừng… hiệu quả đã được ứng dụng rộng rãi trong điều trị mụn.

Vì vậy mặc dù có những trường hợp có thể coi là:”cơ địa bị mụn” vẫn có thể kiểm soát được mụn trứng cá lâu dài không tái phát. Nếu các bạn không thể tự làm điều này có thể tham khảo ý kiến các bác sĩ, chuyên gia uy tín để được hướng dẫn.

Kết luận

Mụn trứng cá là vấn đề phổ biến, đặc biệt ở tuổi dậy thì, khi hormone androgen tăng cao, kích thích sản xuất bã nhờn và gây bít tắc lỗ chân lông.

Dựa trên các nghiên cứu và sự thay đổi hormone tự nhiên, mụn trứng cá có xu hướng giảm dần theo tuổi tác, thường hết ở đa số trường hợp sau tuổi 40 khi nồng độ androgen giảm, kéo theo sự giảm hoạt động của tuyến bã nhờn.

Tuy nhiên, ở một số người, mụn có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành do cơ địa, rối loạn hormone, hoặc các yếu tố khác như stress, chế độ ăn uống.

Để không phải chờ quá lâu để mụn tự hết, việc kiểm soát mụn từ sớm là hoàn toàn khả thi thông qua các phương pháp điều trị đa dạng, từ thuốc uống, thuốc bôi, đến các công nghệ như laser, ánh sáng, hay peel da...

Kết hợp đa phương thức, cá nhân hóa điều trị, và duy trì chăm sóc da hợp lý sẽ giúp kiểm soát hiệu quả các nguyên nhân gây mụn (bã nhờn, vi khuẩn, viêm, sừng hóa), giảm nguy cơ tái phát, và mang lại làn da khỏe mạnh.

Nếu cần, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để có lộ trình điều trị phù hợp, giúp bạn tự tin hơn mà không phải chờ đợi quá lâu để "hết mụn".

_______________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của BS. Đỗ Thành và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.Bài viết độc lập, không được tài trợ bởi bất cứ nhãn hàng nào.