“Beta-glucan nào mới thật sự tăng miễn dịch? Từ nấm, từ yến mạch, từ linh chi thì liệu có giống nhau?”

Đây là thắc mắc của rất nhiều người, đặc biệt là các phụ huynh đang tìm kiếm sản phẩm tăng đề kháng cho con.

Trên thị trường hiện nay, beta-glucan được quảng cáo với vô vàn thuật ngữ phức tạp, nhưng không phải loại nào cũng có hiệu quả sinh học thật sự.

Mời các Đồng Điệu cùng Thủy điểm qua những yếu tố quan trọng khi lựa chọn beta-glucan nhé.

BETA-GLUCAN LÀ GÌ?

Beta-glucan là một loại polysaccharide (chuỗi đường) có mặt trong thành tế bào của nấm men, yến mạch, lúa mạch, nấm dược liệu và một số vi khuẩn.

Tuy nhiên, cấu trúc phân tử của beta-glucan từ mỗi nguồn là khác nhau. Chính cấu trúc này quyết định hoạt tính sinh học. Không phải cứ gọi là beta-glucan là sẽ có tác dụng tăng miễn dịch.

Trong cơ thể, beta-glucan không tham gia trực tiếp vào phản ứng miễn dịch đặc hiệu (như vaccine), mà tác động lên miễn dịch bẩm sinh, là lớp hàng rào đầu tiên của cơ thể chống lại vi khuẩn, virus.

Tác động này xảy ra thông qua việc gắn vào các thụ thể như Dectin-1, CR3, TLRs… trên đại thực bào và tế bào miễn dịch khác, từ đó kích hoạt cơ chế phòng vệ tự nhiên.

BETA-GLUCAN TỪ NẤM MEN LÀ LOẠI ĐƯỢC CHỨNG MINH HIỆU QUẢ MIỄN DỊCH

Trong số các loại beta-glucan, loại có liên kết β-1,3-glucan với nhánh β-1,6-glucan thường được chiết xuất từ nấm men Saccharomyces cerevisiae đã được chứng minh là có khả năng tăng hoạt tính miễn dịch ở người.

Nghiên cứu của Chan et al. (2009) cho thấy: beta-1,3/1,6-glucan từ nấm men có thể kích hoạt đại thực bào, tăng sản xuất cytokine như TNF-α và IL-6.

Đồng thời, nâng cao hoạt tính của tế bào NK, qua đó tăng cường phản ứng phòng vệ ban đầu của cơ thể (Clinical Immunology, 131(2), 161–173).

Ngược lại, beta-glucan từ yến mạch và lúa mạch chủ yếu có liên kết β-1,3/1,4-glucan là chất xơ hòa tan có lợi cho đường ruột và cholesterol, nhưng không kích hoạt được thụ thể miễn dịch như Dectin-1. Volman et al. (2008) đã xác nhận.

Điều này khi thử nghiệm in vitro không ghi nhận hoạt hóa đại thực bào với beta-glucan từ yến mạch (Nutrition Reviews, 66(2), 60–66).

Beta-glucan từ nấm linh chi và các loài nấm dược liệu khác có tiềm năng, nhưng đa phần vẫn dừng lại ở giai đoạn tiền lâm sàng hoặc nghiên cứu in vitro.

Wasser (2011) đã tổng hợp các nghiên cứu và kết luận: hiệu quả miễn dịch của beta-glucan từ linh chi chưa được xác nhận đầy đủ qua các thử nghiệm lâm sàng có đối chứng (Applied Microbiology and Biotechnology, 89(5), 1323–1332).

BA YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH TÍNH MIỄN DỊCH CỦA BETA-GLUCAN

1. Cấu trúc phân tử: β-1,3/1,6

Chỉ cấu trúc phân nhánh β-1,3 với nhánh β-1,6 mới tương thích với thụ thể miễn dịch Dectin-1 là yếu tố then chốt kích hoạt đại thực bào. Các dạng khác (β-1,4; β-1,3/1,4) không có khả năng tương tác này.

2. Kích thước phân tử tối ưu

Đây là yếu tố ít được nhắc tới nhưng cực kỳ quan trọng. Beta-glucan cần đủ lớn để giữ cấu trúc xoắn ba (triple helix) là điều kiện để được nhận diện bởi thụ thể, nhưng cũng phải đủ nhỏ để có thể hấp thu qua ruột.

3. Độ tinh khiết và chuẩn hóa rõ ràng

Beta-glucan hiệu quả cần được chiết tách sạch, không lẫn protein, lipid hay endotoxin vì các tạp chất này có thể gây dị ứng, viêm hoặc khiến hiệu quả trở nên không ổn định.

BA LƯU Ý KHI CHỌN BETA-GLUCAN

1. Có nghiên cứu lâm sàng trên người thật

Wellmune® là một trong số ít beta-glucan từ nấm men đã được kiểm chứng qua thử nghiệm ngẫu nhiên đối chứng.

Talbott & Talbott (2010) cho thấy: trẻ em dùng Wellmune mỗi ngày trong 12 tuần giảm rõ tỷ lệ nhiễm trùng hô hấp và số ngày nghỉ học do bệnh (Pediatrics, 126(6), e1720–e1726).

Lưu ý: Không nên tin tưởng vào các sản phẩm chỉ trích dẫn “nghiên cứu beta-glucan nói chung” nhưng không nêu cụ thể nguồn, liều và dạng cấu trúc được dùng.

2. Minh bạch về nguồn gốc và cấu trúc

Sản phẩm cần ghi rõ beta-glucan được chiết từ đâu (Saccharomyces cerevisiae, nấm linh chi, yến mạch…), có phải β-1,3/1,6 hay không, kích thước phân tử ra sao.

Nếu chỉ ghi beta-glucan chung chung mà không làm rõ, thì khả năng cao là không có tác dụng miễn dịch hoặc tệ hơn, chỉ là chất xơ thông thường.

3. An toàn cho người sử dụng đặc biệt là trẻ nhỏ, người bệnh

Beta-glucan là hoạt chất kích hoạt miễn dịch, nên cần đảm bảo không gây kích thích quá mức hoặc có lẫn tạp chất sinh học.

Nên chọn sản phẩm đạt chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế như GRAS (Mỹ), EFSA (Châu Âu) và kiểm nghiệm vi sinh, kim loại nặng rõ ràng.

KẾT LUẬN

Beta-glucan là một trong số ít các hoạt chất tự nhiên có thể kích hoạt miễn dịch bẩm sinh – tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể.

Tuy nhiên, hiệu quả sinh học chỉ xuất hiện nếu bạn chọn đúng loại, đúng cấu trúc và đúng liều lượng.

Tóm tắt 6 yếu tố cần lưu ý khi chọn beta-glucan:

1. Cấu trúc: dạng β-1,3/1,6-glucan – ưu tiên từ nấm men

2. Kích thước phân tử tối ưu

3. Tinh khiết: chiết tách sạch, không lẫn protein hay endotoxin

4. Có nghiên cứu người thật, thương hiệu uy tín

5. Ghi rõ nguồn gốc, cấu trúc, kích thước, không chung chung

6. Được kiểm nghiệm an toàn, đạt chuẩn GRAS, EFSA hoặc tương đương

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Chan, G.C.-F., Chan, W.K. & Sze, D.M.-Y. (2009). The effects of beta-glucan on human immune and cancer cells. Clinical Immunology, 131(2), 161–173.

2. Volman, J.J., Ramakers, J.D. & Plat, J. (2008). Dietary modulation of immune function by β-glucans. Nutrition Reviews, 66(2), 60–66.

3. Wasser, S.P. (2011). Current findings, future trends, and unsolved problems in studies of medicinal mushrooms. Applied Microbiology and Biotechnology, 89(5), 1323–1332.

4.Talbott, S.M. & Talbott, J.A. (2010). Effect of beta 1,3/1,6 glucan on upper respiratory tract infection symptoms and mood state in stressed individuals. Pediatrics, 126(6), e1720–e1726.

______________________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của Dược sĩ Hoàng Thu Thủy và cộng đồng Đồng Điệu. Vui lòng không sao chép dưới bất kỳ hình thức nào khi chưa có sự đồng ý của tác giả.