Xin chào các anh chị em Đồng Điệu,

Mình tên là Lê Duy Kiên, tốt nghiệp Cử nhân ngành CNSH (hệ Chất lượng cao) thuộc trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TP.HCM). Hôm nay Kiên lại tiếp tục lên đây chém gió cùng cả nhà, mong những kiến thức này hữu ích cho ae Đồng Điệu.

Note: Bài này Kiên cố gắng viết theo kiểu nhẹ nhàng, dễ hiểu hết mức có thể hen :>

1. Cơn bão dung môi: Khi làn da "say xỉn"

Làn da của chúng ta được ví như một bức tường thành kiên cố, bảo vệ cơ thể khỏi những tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài. “Gạch” xây nên bức tường này chính là các tế bào chết, được liên kết chặt chẽ với nhau bởi một “hồ vữa” đặc biệt, đó là lớp lipid. Lớp màng này không chỉ giúp da duy trì độ ẩm tự nhiên mà còn ngăn chặn sự xâm nhập của các chất độc hại và vi sinh vật.

Thế còn dung môi? Ngoại trừ nước, các loại dung môi hữu cơ khác đều tồn tại nguy cơ làm rối loạn tạm thời “bức tường thành” của da, từ đó hỗ trợ cho các hoạt chất trong sản phẩm thấm tốt hơn vào da. Dung môi bản chất là những chất có khả năng hòa tan các chất khác. Tuy nhiên nếu sử dụng một lượng quá nhiều, bọn chúng sẽ hoà tan quá nhiều những thứ không cần thiết phải hoà tan (như là các thành phần trên lớp hydrolipid da), gây ra những rối loạn mang tính hệ thống và 7749 hệ luỵ khác nữa.

Một trong những nguy cơ rõ ràng nhất chính là khi lớp màng lipid bị tổn thương, làn da sẽ mất đi khả năng giữ ẩm tự nhiên, trở nên khô ráp, bong tróc và dễ bị kích ứng. Các tác nhân gây hại từ môi trường như tia UV, bụi bẩn, vi khuẩn… cũng dễ dàng xâm nhập vào da hơn, gây ra các vấn đề như viêm nhiễm, lão hóa sớm và thậm chí là ung thư da.

Không chỉ vậy, việc sử dụng quá nhiều dung môi còn có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ da, khiến da dễ bị mất nước và mất cân bằng pH. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn gây mụn phát triển, gây ra tình trạng mụn viêm, mụn ẩn…

Các loại dung môi hữu cơ trong mỹ phẩm có thể được chia thành các nhóm lớn thường gặp là:

  • Cồn khô (Ethanol, Isopropanol): Các loại cồn này có tính ưa nước cao, có khả năng hòa tan dầu mỡ và giúp làm sạch da. Tuy nhiên, chúng cũng có thể phá vỡ hàng rào bảo vệ tự nhiên của da, làm mất lipid lớp sừng và tăng nguy cơ kích ứng.

  • Polyols (Glycerin, Propylene Glycol, Butylene Glycol): Các chất này là dung môi thân nước, có khả năng giữ nước và thường được sử dụng để duy trì độ ẩm cho da. Tuy nhiên, khi sử dụng quá mức, chúng có thể làm tăng tính thẩm thấu của da, khiến các chất gây kích ứng dễ xâm nhập. Riêng glycerin là một chất dưỡng ẩm tốt và có tính thân nước mạnh. Dù có nhiều lợi ích, glycerin cũng có thể làm tăng nguy cơ mụn trứng cá do cung cấp môi trường thuận lợi cho vi khuẩn C. acnes phát triển.

  • Các loại cồn béo: Cồn béo có cấu trúc phân tử gồm một chuỗi hydrocarbon dài (kỵ nước) và một nhóm hydroxyl (-OH) ưa nước. Do cấu trúc này, chúng có khả năng giữ nước và làm mềm da mà không gây khô hay kích ứng như các loại cồn khô. Tuy là dung môi lưỡng phần nhưng cồn béo có tính kỵ nước cao hơn, hơi giống dầu nên nếu dùng quá dư thì cũng có nguy cơ gây bít tắc, đặc biệt là ở da dầu mụn.

2. Quá thừa glycerin: "Bữa tiệc" cho vi khuẩn gây mụn?

Glycerin, hay còn gọi là glycerol, là một chất giữ ẩm “quốc dân” trong giới skincare. Nhờ khả năng hút và giữ nước tuyệt vời, glycerin giúp da luôn căng mọng, mềm mại và ngậm nước. Tuy nhiên, câu chuyện không chỉ dừng lại ở đó. Khi nồng độ glycerin trên da vượt quá mức cho phép, nó có thể vô tình trở thành “mồi ngon” cho một vị khách không mời mà đến: vi khuẩn Cutibacterium acnes (C. acnes) – một trong những “thủ phạm” chính gây ra mụn trứng cá.

Các bài viết cũ của Kiên đã có nhắc đến rồi nè, vậy các Đồng Điệu có còn nhớ vì sao C.acnes lại cần tạo ra lipase – một loại enzyme chuyên phân giải dầu và bã nhờn (có bản chất là các chất béo trung tính triglyceride) không? Vì bọn chúng muốn “ăn” khung glycerol trong các phân tử triglyceride, và giải phóng ra các acid béo tự do đó :))) Thế nên, bơm glycerin quá nhiều lên da như là một cách để “chăn nuôi” bọn này vậy. Quá đã :>

Hơn nữa, việc sử dụng quá nhiều glycerin có thể phá vỡ cân bằng lipid tự nhiên của da. Mặc dù glycerin giúp duy trì độ ẩm, nhưng nó cũng có thể làm loãng lipid trong lớp màng bảo vệ da, khiến da dễ bị tổn thương và nhiễm khuẩn. Khi lớp bảo vệ da bị tổn thương, tính thẩm thấu của da tăng lên, khiến các chất kích ứng và vi khuẩn khác dễ dàng xâm nhập.

Theo một số nghiên cứu, nồng độ glycerin trên 10% có thể làm tăng nguy cơ phát triển mụn trứng cá ở những người có làn da dễ bị mụn. Tuy nhiên, ở nồng độ thấp hơn (dưới 5%), glycerin vẫn được coi là an toàn và có lợi cho da. Thế nên, bôi trét quá nhiều sản phẩm khiến cho lượng glycerin tổng trên da quá cao cũng là một cái red-flag nhen.

3. Quá tải hệ nền và hiệu ứng cộng gộp: Khi làn da "ngộp thở"

Mỗi sản phẩm skincare, dù đơn giản hay phức tạp, đều chứa một “bản hòa tấu” các thành phần khác nhau, từ chất hoạt động chính, chất bảo quản, chất tạo đặc, chất nhũ hóa, đến hương liệu và màu sắc. Mục đích của việc kết hợp này là để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh, vừa có hiệu quả chăm sóc da, vừa đảm bảo tính ổn định và thẩm mỹ.

Tuy nhiên, khi chúng ta sử dụng quá nhiều sản phẩm skincare cùng lúc, làn da của chúng ta phải đối mặt với một “cơn lũ” các thành phần này. Điều này có thể dẫn đến hiệu ứng cộng gộp, khiến làn da bị quá tải và phản ứng tiêu cực.

Một trong những vấn đề cụ thể Kiên thường gặp nhất chính là chất trợ thấm ở sản phẩm này lại khiến cho chất gây kích ứng ở sản phẩm khác thấm sâu hơn vào da. Dùng riêng thì không sao, nhưng hễ dùng chung là “bùm” 🤡 Thế nên, add-in bao nhiêu sản phẩm vào chu trình thì cứ y như là đang đánh bấy nhiêu canh bạc với làn da vậy.

Hơn nữa, xài nhiều món quá cũng làm giảm nồng độ hoạt chất tổng ở cái mớ “hỗn hợp” trên da nữa :>

4. "Mất cân bằng" hệ vi sinh vật trên da: Khi “cộng đồng” bị xáo trộn?

Chất bảo quản là những thành phần được thêm vào sản phẩm skincare để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc và các vi sinh vật khác, giúp sản phẩm có thời hạn sử dụng lâu hơn. Tuy nhiên, một số chất bảo quản, đặc biệt là các paraben, formaldehyde và isothiazolinone, có thể tiêu diệt không chỉ vi khuẩn có hại mà cả vi khuẩn có lợi trên da. Việc layer quá nhiều sản phẩm skincare cũng sẽ gây tăng liều tích luỹ của các chất bảo quản này trên da nữa.

Khi hệ vi sinh vật da mất đi sự cân bằng, các vi khuẩn có hại có thể sinh sôi nảy nở quá mức, gây ra đủ thứ vấn đề như mụn trứng cá, viêm da và nhiễm trùng.

5. Kết lại : Skincare tối giản là giải pháp tối ưu

Sau khi đã tìm hiểu về những tác động tiềm ẩn của việc sử dụng quá nhiều sản phẩm skincare, chúng ta có thể thấy rằng, “nhiều” không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với “tốt”. Thay vì chất chồng hàng tá sản phẩm đơn lẻ lên da, xu hướng skincare tối giản đang dần trở nên phổ biến và được nhiều chuyên gia da liễu khuyến khích.

Để thực hiện skincare tối giản, bạn nên ưu tiên sử dụng các sản phẩm đa năng, có khả năng giải quyết nhiều vấn đề. Ví dụ, một sản phẩm kem dưỡng ẩm có chứa cả chất chống oxy hóa, peptide và retinol có thể thay thế cho ba sản phẩm riêng biệt. Vừa tiết kiệm, đỡ công, đỡ tốn thời gian mà còn hạn chế nguy cơ “quá tải hệ nền” cho da.

Skincare tối giản không chỉ là một xu hướng, mà còn là một cách tiếp cận khoa học và hiệu quả để chăm sóc da. Mỗi lần skincare chỉ nên tối đa khoảng 5 sản phẩm bôi thoa thôi nhé. Bằng cách lắng nghe làn da, lựa chọn sản phẩm phù hợp và đơn giản hóa quy trình chăm sóc, bạn có thể sở hữu một làn da khỏe mạnh, rạng rỡ và tự tin hơn.

Hãy nhớ rằng, làn da của bạn là duy nhất và không có một quy trình skincare nào là hoàn hảo cho tất cả mọi người. Hãy thử nghiệm và tìm ra những gì tốt nhất cho làn da của bạn nhen!

_____________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của Lê Duy Kiên và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.

Bài viết độc lập, không được tài trợ bởi bất cứ nhãn hàng nào. Chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể thay thế các nghiên cứu khoa học chính thống/hay lời khuyên y tế.