Rạn da, giống như nhiều vấn đề da liễu khác, xuất phát từ những thay đổi sinh lý tự nhiên của cơ thể, nhưng lại thường không được bàn luận nhiều trong các cuộc trò chuyện về làm đẹp. Tuy không gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng rạn da lại mang đến nhiều phiền toái và tự ti, đặc biệt là đối với phụ nữ sau sinh hoặc những người trải qua quá trình tăng cân nhanh chóng.

Hôm nay, BS. Trai sẽ cùng các Đồng Điệu tìm hiểu sâu hơn về bản chất của rạn da, từ nguyên nhân, cơ chế hình thành cho đến các phương pháp điều trị hiện có nhé.

1. Rạn da là một loại sẹo

Rạn da, hay còn được gọi là vết rạn (striae), là một dạng sẹo trên da với biểu hiện là các đường sọc, vệt lõm hoặc lồi có màu sắc và kết cấu khác biệt so với vùng da xung quanh. Tình trạng này thường xuất hiện ở các vùng da chịu áp lực căng giãn quá mức như bụng, ngực, hông, mông và đùi. Ban đầu, rạn da có thể có màu đỏ, tím hoặc hồng do sự giãn nở của các mạch máu dưới da, sau đó dần chuyển sang màu trắng hoặc bạc theo thời gian.

Về mặt giải phẫu bệnh, rạn da là kết quả của sự đứt gãy các sợi collagen và elastin trong lớp hạ bì, chịu trách nhiệm duy trì độ đàn hồi và săn chắc của da. Khi da bị kéo căng quá mức do tăng cân nhanh (tăng cơ hoặc tăng mỡ), mang thai, dậy thì hoặc sử dụng corticosteroid kéo dài, các sợi này có thể bị đứt gãy, dẫn đến sự hình thành các vết rạn.

Yếu tố di truyền cũng đóng góp rất nhiều trong nguy cơ rạn ở mỗi cá nhân. Nếu trong gia đình có người thân bị rạn da, bạn cũng có nguy cơ cao hơn bị rạn da. Một số bệnh lý như hội chứng Cushing (tuyến thượng thận sản xuất quá dư thừa cortisol – được ví như một loại corticoid tự nhiên), hội chứng Marfan (đột biến trong gen fibrillin-1 (FBN1) gây suy yếu các cấu trúc mô liên kết) và hội chứng Ehlers-Danlos (rối loạn collagen và mô liên kết có tính di truyền) cũng có thể làm suy yếu các sợi collagen và elastin, cấu trúc da lỏng lẻo, khiến da dễ bị rạn.

Cấu trúc của rạn da khác biệt so với da bình thường. Lớp hạ bì của rạn da mỏng hơn, chứa ít collagen và elastin hơn, đồng thời các sợi còn lại thường bị sắp xếp lộn xộn và không đều. Điều này khiến cho rạn da có kết cấu nhăn nheo, mỏng và kém đàn hồi hơn so với vùng da xung quanh [H.1].

ran-da

2. Các giai đoạn của quá trình hình thành rạn

Sự hình thành rạn da là một quá trình phức tạp, trải qua hai giai đoạn chính với những đặc điểm lâm sàng và mô học khác biệt [H.1]:

a/ Giai đoạn sớm (Striae rubrae)

Đặc điểm lâm sàng: Vết rạn mới xuất hiện thường có màu đỏ, hồng hoặc tím do sự giãn nở của các mạch máu dưới da. Đây là kết quả của quá trình viêm cấp tính, khi các sợi collagen và elastin trong lớp hạ bì bị đứt gãy do sự căng giãn quá mức của da. Bệnh nhân có thể cảm thấy ngứa hoặc căng tức tại vị trí rạn da.

– Đặc điểm mô học: Quan sát dưới kính hiển vi, chúng ta thấy rõ sự xâm nhập của các tế bào viêm như bạch cầu trung tính và đại thực bào vào vùng da bị tổn thương. Các tế bào này giải phóng các cytokine và các chất trung gian hóa học khác, làm tăng tình trạng viêm và phù nề tại chỗ.

– Thời gian kéo dài: Giai đoạn này thường kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, tùy thuộc vào mức độ căng giãn của da và khả năng đáp ứng của cơ thể.

b/ Giai đoạn muộn (Striae albae)

– Đặc điểm lâm sàng: Theo thời gian, rạn da chuyển sang màu trắng hoặc bạc do sự thoái hóa của mô và giảm cung cấp máu. Các vết rạn trở nên phẳng hơn, nhăn nheo và mất đi tính đàn hồi.

– Đặc điểm mô học: Lớp hạ bì của rạn da trở nên mỏng hơn, chứa ít collagen và elastin hơn so với da bình thường. Các sợi collagen và elastin còn lại thường bị sắp xếp lộn xộn và không đều, góp phần vào sự thay đổi về kết cấu và màu sắc của rạn da.

– Thời gian kéo dài: Giai đoạn này có thể kéo dài nhiều năm hoặc thậm chí là vĩnh viễn. Rạn da đã chuyển sang màu trắng thường khó điều trị hơn do sự tổn thương cấu trúc da đã ổn định và quá trình tái tạo tự nhiên của da bị hạn chế.

3. Rạn giống như sẹo, nhưng tại sao trị rạn da lại “khó nhằn” hơn trị sẹo rỗ?

Rạn da và sẹo rỗ do mụn, mặc dù đều là những tổn thương trên da, nhưng lại có sự khác biệt đáng kể về cơ chế hình thành và khả năng hồi phục, dẫn đến việc rạn da thường khó điều trị hơn sẹo rỗ.

Điểm khác biệt chủ chốt nằm ở mức độ tổn thương của cấu trúc da. Sẹo rỗ hình thành do sự mất mát collagen và elastin chủ yếu ở lớp thượng bì, trung bì hoặc đến đầu lớp hạ bì, tạo ra những vết lõm trên bề mặt da. Tuy nhiên, cấu trúc tổng thể của da vẫn còn tương đối nguyên vẹn, các tế bào da vẫn có khả năng tái tạo và sản xuất collagen, elastin mới để lấp đầy các vết lõm.

Ngược lại, rạn da không chỉ là sự mất mát collagen và elastin mà còn là sự đứt gãy hoàn toàn của các sợi này đến tận lớp hạ bì. Điều này đồng nghĩa với việc cấu trúc da bị tổn thương nghiêm trọng hơn, mất nhiều hơn khả năng đàn hồi và co giãn. Do đó, rạn da thường để lại những vết sẹo vĩnh viễn, khó có thể phục hồi hoàn toàn về trạng thái ban đầu.

4. Xử trí khi thấy rạn: Hãy xem rạn như một dạng sẹo “nâng cao”

Điều trị rạn da có thể được ví như một cuộc hành trình phục hồi làn da, tương tự như quá trình chữa lành sẹo, nhưng phức tạp và đòi hỏi nhiều công sức hơn. Sự phức tạp này xuất phát từ bản chất của rạn da như đã được trình bày ở trên.

– Trong giai đoạn sớm (Striae rubrae), khi rạn da mới xuất hiện với màu đỏ, hồng hoặc tím do sự giãn nở mạch máu và phản ứng viêm, việc điều trị tập trung vào giảm viêm và kích thích tái tạo collagen. Retinoids như tretinoin là lựa chọn hàng đầu (cần được sự theo dõi của bác sĩ), kết hợp với các thành phần dưỡng ẩm và chống oxy hóa, giúp cải thiện màu sắc và kết cấu da.

Bên cạnh đó, các liệu pháp ánh sáng như laser nhuộm xung (PDL) và IPL có thể hỗ trợ làm giảm đỏ và kích thích tái tạo mô. Microneedling (vi kim/ phi kim), một phương pháp tạo ra các vi tổn thương có kiểm soát trên da, cũng được ứng dụng rộng rãi để thúc đẩy quá trình tự lành và tăng sinh collagen, đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với các sản phẩm thoa ngay trong, hoặc sau xâm lấn chứa GHK-Cu, yếu tố tăng trưởng (Growth Factors – GF) hoặc HA.

– Tuy nhiên, khi rạn da chuyển sang giai đoạn muộn (Striae albae), với màu trắng hoặc bạc và kết cấu phẳng, nhăn nheo, việc điều trị trở nên khó khăn hơn do sự tổn thương cấu trúc da đã ổn định. Lúc này, các phương pháp như laser phân đoạn (Fractional Laser Resurfacing) với laser CO2 hoặc Erbium YAG có thể được cân nhắc để tạo ra các vi tổn thương sâu hơn, kích thích tái tạo collagen và elastin mạnh mẽ hơn. Sóng RF vi kim (Microneedling RF) kết hợp công nghệ vi kim và sóng RF cũng mang lại hiệu quả tương tự.

Ngoài ra, liệu pháp PRP (Platelet-Rich Plasma) với khả năng thúc đẩy lành thương và tái tạo mô cũng là một lựa chọn tiềm năng. Peel da bằng các loại acid hóa học như glycolic acid hoặc TCA có thể được sử dụng để cải thiện bề mặt và màu sắc của rạn da, nhưng cần được thực hiện bởi các chuyên gia da liễu có kinh nghiệm.

Nếu các bạn đã từng đọc qua bài viết về ứng dụng Carboxytherapy (là ứng dụng việc bơm khí nén carboxy áp lực cao vào vùng mô sẹo để làm bung đáy sẹo) trong điều trị sẹo rỗ của BS. Trai và nắm kỹ nội dung trên đây, chắc hẳn cũng nhận thấy nhiều điểm tương đồng giữa sẹo rỗ và rạn da. Cả hai đều là những tổn thương liên quan đến sự mất cấu trúc da từ bên dưới, do đó, việc áp dụng Carboxytherapy cho điều trị rạn da cũng mang lại những hiệu quả đáng kỳ vọng như khi điều trị sẹo rỗ, BS. Trai tóm tắt lại như sau:

– Hạn chế xâm lấn; không gây sưng, bầm nhiều

– Kích thích tuần hoàn máu mạnh mẽ;

– Tăng sinh collagen;

– Giảm viêm và phù nề, ít đau đớn và phục hồi nhanh [H.2];

– Giảm nguy cơ xẹp sẹo/ hồi sẹo.

Nếu bạn nào muốn tìm hiểu kỹ hơn về công nghệ carboxytherapy, có thể tham khảo thêm bài viết về Carboxytherapy trong điều trị sẹo rỗ của BS Ngọc Trai trước đây.

Đó là những gì bệnh nhân sẽ nhận được khi thực hiện carboxytherapy, vậy còn những ưu điểm “đắt giá” của carboxytherapy trong điều trị rạn da so với các phương pháp điều trị khác sẽ là những gì?

a/ An toàn và ít tác dụng phụ: Carboxytherapy là một phương pháp điều trị tương đối an toàn với ít tác dụng phụ. Các phản ứng phụ thường gặp bao gồm sưng nhẹ và đỏ tại chỗ tiêm, nhưng thường biến mất trong vài giờ. Đây chính là một trong những điểm “ăn tiền” nhất của phương pháp này, với khoảng 80% bệnh nhân báo cáo rằng không cảm thấy quá đau đớn khi điều trị bằng phương pháp này.

b/ Không yêu cầu thời gian phục hồi dài: Bệnh nhân có thể trở lại hoạt động bình thường ngay sau khi điều trị, không cần thời gian phục hồi dài như một số phương pháp xâm lấn khác.

c/ Hiệu quả cao trong việc cải thiện cả rạn da mới và cũ: Carboxytherapy có thể điều trị hiệu quả cả rạn da ở giai đoạn sớm và muộn, với kết quả rõ rệt sau vài buổi điều trị [H.3].

ran-da

d/ Phù hợp với nhiều loại da: Carboxytherapy có thể áp dụng cho nhiều loại da, kể cả da nhạy cảm, trong khi laser và peel da có thể không phù hợp với một số loại da.

Tuy nhiên, carboxytherapy cũng có một số hạn chế như hiệu quả có thể hơi không rõ rệt đối với rạn da đã quá lâu năm, và cần nhiều buổi điều trị để đạt kết quả tốt nhất.

Do đó, việc điều trị rạn da cũng nên kết hợp đa phương pháp, tùy chỉnh theo từng giai đoạn và tình trạng cụ thể của vết rạn bởi các bác sĩ da liễu có kinh nghiệm chuyên môn sâu, từ đó mới có thể mang đến sự cải thiện toàn diện về vết rạn cũng như toàn bộ tình trạng da của khách hàng và bệnh nhân.

5. Kết lại

Rạn da không chỉ là một vấn đề thẩm mỹ, mà còn là nỗi niềm khó nói của nhiều Đồng Điệu. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học hiện đại, đặc biệt là công nghệ carboxytherapy và khí nén y tế, việc cải thiện và làm mờ rạn da bằng công nghệ ít đau, ít xâm lấn đã trở nên khả thi hơn bao giờ hết. Với những ưu điểm vượt trội như hạn chế xâm lấn, hiệu quả cao, ít đau đớn và thời gian phục hồi nhanh chóng, carboxytherapy mở ra một cánh cửa mới cho những ai đang tìm kiếm giải pháp an toàn và hiệu quả để lấy lại sự tự tin với làn da của mình.

Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt nhất, việc lựa chọn cơ sở uy tín và bác sĩ có chuyên môn cao là điều vô cùng quan trọng. Hãy tìm hiểu kỹ thông tin và lựa chọn cho mình một địa chỉ đáng tin cậy để “gửi gắm” làn da của bạn.

Và đừng quên, việc phòng ngừa rạn da luôn là ưu tiên hàng đầu. Một lối sống lành mạnh với chế độ dinh dưỡng cân đối, giàu vitamin và khoáng chất sẽ giúp tăng cường sức khỏe làn da, cải thiện độ đàn hồi và giảm nguy cơ rạn da. Uống đủ nước mỗi ngày, duy trì cân nặng ổn định, tránh tăng cân quá nhanh cũng là những yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa rạn da.

Bên cạnh đó, việc chăm sóc da hàng ngày cũng không kém phần quan trọng. Sử dụng các sản phẩm dưỡng ẩm chứa các thành phần như HA, dầu thực vật, bơ hạt mỡ… giúp tăng cường độ ẩm và độ đàn hồi cho các vùng da cơ thể, giảm nguy cơ rạn da khi da bị kéo căng, kèm theo massage nhẹ nhàng cũng giúp giảm nguy cơ rạn.

_______________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của BS. Ngọc Trai và group Đồng Điệu. Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.

Bài viết độc lập, không được tài trợ bởi bất cứ nhãn hàng nào.