Xin chào các anh chị em Đồng Điệu,

Mình tên là Lê Duy Kiên aka. Kiên Sinh, tốt nghiệp Cử nhân ngành CNSH (hệ Chất lượng cao) thuộc trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TP.HCM). Hôm nay Kiên lại tiếp tục lên đây chém gió cùng cả nhà, mong những kiến thức này hữu ích cho ae Đồng Điệu.

Dạo này chắc ae Đồng Điệu cùng gia đình, bạn bè, người thân đang rần rần về tin tức một dịch bệnh mới với những tít báo kiểu như "dịch bệnh mới mạnh ngang ngửa COVID-19" phải không? Để không rơi vào tâm lý sợ sệt và bị động, hãy cùng Kiên điểm qua một số thông tin về dịch bệnh mới này nhen.
__________________________

Human Metapneumovirus (HMPV - virus gây viêm phổi ở người) là một virus RNA sợi đơn, thuộc họ Paramyxoviridae, có liên quan mật thiết với virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus - RSV) và có cấu trúc tương tự các virus khác trong nhóm Pneumoviridae. HMPV được phát hiện lần đầu vào năm 2001 tại Hà Lan, nhưng các phân tích hồi cứu chỉ ra rằng nó đã lưu hành trong cộng đồng con người có thể ít nhất từ những năm thuộc thập niên 50.

1. Đặc điểm sinh học

HMPV là một virus vỏ bọc, có bộ gene mã hóa cho các protein cấu trúc và không cấu trúc cần thiết để xâm nhập và nhân lên trong các tế bào biểu mô đường hô hấp.Virus này có hai dòng chính (subgroups): A và B, mỗi dòng lại phân chia thành các phân nhóm nhỏ hơn (A1, A2, B1, B2). Con đường lây truyền chủ yếu là qua giọt bắn đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với bề mặt bị nhiễm virus.

HMPV là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm đường hô hấp, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy giảm.

Virus này có khả năng gây ra các triệu chứng từ nhẹ như cảm lạnh đến nghiêm trọng như viêm phổi hoặc hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS). Đáng chú ý, HMPV là nguyên nhân phổ biến thứ hai sau Respiratory Syncytial Virus (RSV) trong các bệnh viêm phổi và viêm phế quản do virus.

2. Đặc điểm lây nhiễm

HMPV lây truyền qua giọt bắn từ người bệnh khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với bề mặt bị nhiễm virus. Khoảng 5-25% trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính ở trẻ em nhập viện có liên quan đến HMPV. Virus này thường bùng phát theo mùa, với tỷ lệ nhiễm cao vào mùa đông và đầu xuân, tương tự như RSV và cúm.

3. Cơ chế gây bệnh

HMPV xâm nhập vào các tế bào biểu mô đường hô hấp, đặc biệt là vùng hầu họng và phế nang. Sau khi gắn kết với các thụ thể trên bề mặt tế bào (như glycoprotein G hoặc protein F), virus thâm nhập và nhân lên. Quá trình này dẫn đến:

  • Phá hủy tế bào biểu mô: Gây tổn thương hàng rào bảo vệ hô hấp.
  • Phản ứng viêm: Virus kích hoạt sự giải phóng cytokine và chemokine, dẫn đến viêm cục bộ và toàn thân.
  • Tắc nghẽn đường thở: Do sự tích tụ dịch nhầy, bạch cầu và các mảnh tế bào bị tổn thương.

Biểu hiện lâm sàng phụ thuộc vào độ tuổi và tình trạng miễn dịch của người bệnh, từ nhẹ như cảm lạnh đến nặng như viêm phổi hoặc hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS).

4. HMPV nguy hiểm như thế nào?

HMPV không thể bị xem nhẹ, nhưng liệu nó nguy hiểm tương đương với COVID-19 hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Tỷ lệ mắc bệnh và mức độ lây lan

  • HMPV: Gây ra khoảng 4-16% các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính trên toàn thế giới. Tỷ lệ lây lan tương đối thấp hơn COVID-19 do không có khả năng lây nhiễm mạnh mẽ qua không khí ở phạm vi xa như SARS-CoV-2.
  • COVID-19 (SARS-CoV-2): Có chỉ số lây lan (R₀) cao hơn đáng kể, khiến nó trở thành đại dịch toàn cầu trong thời gian ngắn.

Đối tượng nguy cơ

  • HMPV: Trẻ nhỏ (dưới 5 tuổi), người già (>65 tuổi) và người suy giảm miễn dịch là những nhóm nguy cơ cao. HMPV có thể gây viêm phổi nặng ở trẻ em và viêm phổi đồng mắc ở người già, đặc biệt ở bệnh nhân mắc bệnh mạn tính như COPD hoặc hen.
  • COVID-19: Ảnh hưởng rộng hơn, cả người trưởng thành khỏe mạnh và người có bệnh nền đều có nguy cơ diễn tiến nặng.

Tỷ lệ tử vong (Case Fatality Rate - CFR)

  • HMPV: Tỷ lệ tử vong thấp hơn nhiều so với COVID-19, thường chỉ xảy ra ở người suy giảm miễn dịch hoặc các trường hợp đồng mắc.
  • COVID-19: Tỷ lệ tử vong dao động từ 0.1% đến hơn 10% tùy theo biến thể và nhóm dân cư, với mức độ nguy hiểm hơn nhiều so với HMPV.

Ảnh hưởng lâu dài

  • HMPV: Biến chứng lâu dài hiếm khi được ghi nhận; hầu hết các trường hợp hồi phục hoàn toàn sau khi điều trị triệu chứng.
  • COVID-19: Có thể gây ra các biến chứng dài hạn như hội chứng hậu COVID kéo dài với các triệu chứng kéo dài nhiều tháng.

Tuy nhiên, ở cấp độ cá nhân và nhóm nguy cơ cao, HMPV vẫn là một mối đe dọa nghiêm trọng, không nên bị coi nhẹ và cần được quản lý y tế chặt chẽ vì:

  1. Thiếu vaccine: Hiện tại chưa có vaccine hoặc liệu pháp đặc hiệu để điều trị HMPV. Đồng nghĩa với việc nếu lỡ trở nặng khi mắc HMPV thì chỉ có điều trị triệu chứng để chờ cơ thể tự phục hồi.
  2. Đồng mắc: HMPV thường gây nhiễm đồng mắc với các virus hô hấp khác, làm tăng độ nặng của bệnh.
  3. Áp lực lên hệ thống y tế: Các đợt bùng phát HMPV không kiểm soát có thể gây áp lực cho hệ thống y tế, đặc biệt trong dịp cuối đông - đầu xuân khi các bệnh hô hấp gia tăng.

5. Giải pháp kiểm soát và nghiên cứu

  • Nghiên cứu vaccine: Vaccine phòng ngừa HMPV đang trong giai đoạn thử nghiệm nhưng chưa được cấp phép sử dụng.
  • Phòng ngừa lây nhiễm: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi cần thiết và tránh tiếp xúc gần với người bệnh.
  • Điều trị hỗ trợ: Hiện chỉ có các phương pháp điều trị triệu chứng như sử dụng oxy, thuốc hạ sốt và các liệu pháp hô hấp hỗ trợ.
  • Nghiên cứu sâu hơn: Tiếp tục nghiên cứu về cơ chế miễn dịch và phát triển các kháng thể đơn dòng hoặc kháng virus đặc hiệu cho HMPV.

Trên đây là một ít thông tin HMPV. Hy vọng có ích với các Đồng Điệu. Gần Tết rồi, mn cố gắng giữ gìn sức khoẻ nhen 

__________________________

Bài viết thuộc quyền sở hữu của Lê Duy Kiên, Kiên Sinh và group Đồng Điệu (Sống đơn thuần - Đẹp đơn giản). Đề nghị không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý của tác giả.

Bài viết độc lập, không được tài trợ bởi bất cứ nhãn hàng nào. Chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể thay thế các nghiên cứu khoa học chính thống/hay lời khuyên y tế.